Choć w Polsce na przewlekłe choroby wątroby choruje ponad 400-500 tys. osób świadomość znaczenia chorób wątroby oraz możliwości zapobiegania im w populacji ogólnej jest znikoma.
Każdego roku z powodu chorób wątroby umiera ok. 6-7 tys. osób, a śmiertelność w Polsce jest ponad dwukrotnie wyższa wśród mężczyzn niż wśród kobiet. Jedną z najczęściej występujących jest alkoholowa choroba wątroby. Drugą co do częstości przyczyną przewlekłych chorób wątroby jest zakażenie wirusem HCV (hepatitis C virus) i wirusem HBV (hepatitis B virus). Samo zakażenie wirusem WZW typu C może dotyczyć w Polsce ponad 200 tys. osób.
Stowarzyszenie CEESTAHC we współpracy z Fundacją Gwiazda Nadziei oraz Europejską Fundacją Rozwiązywania Problemów Zdrowotnych opracowało Ogólnopolski Prozdrowotny Projekt Edukacyjny pod nazwą „ZDROWA WĄTROBA”, którego celem jest edukacja – jak zapobiegać rozwojowi przewlekłych chorób wątroby, zwłaszcza o podłożu wirusowym. Celem długoterminowym jest zmniejszenie zapadalności na przewlekłe choroby wątroby, w tym przez bezpłatne badania w kierunku przeciwciał anty HCV.
Patronat Honorowy nad Programem objął Główny Inspektorat Sanitarny, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH i Polskie Towarzystwo Medycyny Pracy.
Wśród przyczyn przewlekłych chorób wątroby najważniejsze to: alkohol, wirusy hepatotropowe (HBV i HCV), zaburzenia metaboliczne (np. otyłość, cukrzyca), a także czynniki autoimmunologiczne i uwarunkowania genetyczne. Najpoważniejszym skutkiem przewlekłych chorób wątroby jest jej marskość, która prowadzi do zaburzeń czynności wątroby, co może skutkować rozwojem raka wątrobowokomórkowego i zwiększa ryzyko zgonu chorego. Można zapobiegać niektórym chorobom wątroby współcześnie w sposób bardzo prosty i skuteczny.
Odsetek chorób wątroby wywołanych wirusem HBV będzie spadał, co jest spowodowane upowszechnieniem szczepień ochronnych przeciwko HBV – zakażeniu wirusowemu, które powoduje WZW B. Wzrośnie natomiast liczba stłuszczeniowej choroby wątroby wywoływanej cukrzycą typu 2 i otyłością, alkoholowej choroby wątroby i przewlekłych chorób wątroby wywoływanych wirusem HCV.
Wirusowe choroby wątroby zostały uznane przez Światową Organizację Zdrowia za zagrożenie dla zdrowia publicznego. W 2016 roku Zgromadzenie Zdrowia WHO przyjęło strategię, której celem jest eliminacja wirusowych zapaleń wątroby (WZW) do 2030 roku poprzez zmniejszenie zapadalności na WZW, zwiększenie wykrywalności zakażeń, zapewnienie równego dostępu do profilaktyki i leczenia.
Szacuje się, że wirus HCV odpowiada za ok. 20–40% wszystkich przewlekłych chorób wątroby. W Polsce około 1%. populacji miało styczność z wirusem HCV, a liczbę chorych na WZW typu C ocenia się na ok. 170 tys. Od początku diagnostyki wirusa HCV w naszym kraju przeciwciała anty-HCV wykryto jedynie u około 30–50 tys. osób, co oznacza, że pozostałe osoby są nieświadome zagrożenia. W Polsce współczynnik wykrywalności HCV wynosi ok. 15% i jest jednym z najniższych w Europie. Dla porównania w innych krajach europejskich wynosi 30-50%, a w Skandynawii ponad 80%.
– Problemem jest niska wykrywalność wirusa HCV w Polsce. To oznacza, że duża liczba osób może być zakażona nawet o tym nie wiedząc. Wykrycie i leczenie choroby we wczesnym stadium daje w tej chwili możliwość całkowitego wyleczenia. Osoba, która nie wie o chorobie, pozbawia się tej możliwości i naraża na poważne następstwa, jakim jest marskość wątroby, a w późniejszym etapie nawet nowotwór. Poza tym osoba, która jest zakażona wirusem HCV, ale o tym nie wie, może być zagrożeniem dla swojego otoczenia nieświadomie przenosząc wirusa na swoich bliskich. W dobie całkowicie wyleczalnego zakażenia HCV kluczem do opanowania tej choroby jest znalezienie osób zakażonych poprzez promowanie badań przesiewowych – powiedziała prof. dr hab. n. med. Anna Piekarska, Kierownik Katedry i Kliniki Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi.
Do wykrycia dochodzi przypadkowo, podczas badania krwi lub gdy chory zgłosi się z objawami zaawansowanej marskości wątroby. Często chorzy nie mają świadomości, że przeszli zakażenie wirusem HCV. Niezbędna jest poprawa sytuacji, ale aby tak się stało konieczne jest wprowadzenie zmian systemowych oraz edukacja społeczeństwa na temat zapadalności na przewlekłe choroby wątroby i możliwości profilaktyki.
– Głównym celem Ogólnopolskiego Programu „ZDROWA WĄTROBA”, jest edukacja nt. profilaktyki przewlekłych chorób wątroby w populacji ogólnej oraz diagnostyka i badania przesiewowe w kierunku HCV w grupach ryzyka. Aby dotrzeć efektywnie do jak największej liczby Beneficjentów, rozpoczęliśmy współpracę ze służbami medycyny pracy w całej Polsce.
W Polsce co roku jest wykonywanych ponad 4,5 mln badań profilaktycznych w ramach medycyny pracy i to podczas takiej wizyty pacjent może otrzymać materiały edukacyjne, profesjonalną informację medyczną oraz szybki test przesiewowy w kierunku obecności przeciwciał przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu C – powiedziała Magdalena Władysiuk, Prezes Stowarzyszenia CEESTAHC, organizatora programu.
– Świadomość zakażeń HCV i świadomość profilaktyki chorób wątroby jest w Polsce niewystarczająca, dlatego warto wykorzystać każdą możliwość edukacji na ten temat oraz wykonania badań przesiewowych. Służba medycyny pracy ma pod swoją opieką osoby pracujące, wśród których może m.in. realizować programy profilaktyczne i edukacyjne. Jednocześnie do lekarza medycyny pracy pacjent zgłasza się z konieczności legislacyjnej, a nie z powodu problemów zdrowotnych i często jest to jedyny profesjonalista medyczny, z którym ten pracownik ma kontakt. Jest to więc idealny moment na działania profilaktyczne. Lekarze medycyny pracy mogą pomóc w podniesieniu wykrywalności WZW typu C poprzez odpowiednio ukierunkowaną rozmowę i przeprowadzenie testów anty-HCV podczas badań wstępnych i okresowych. Oczywiście chcemy się włączyć w takie działania i dlatego Polskie Towarzystwo Medycyny Pracy objęło swoim patronatem program „ZDROWA WĄTROBA”. Problem jest nie tylko zdrowotny, ale także społeczny – wśród zakażonych dużą część stanowią osoby w wieku produkcyjnym. Wczesne wykrycie HCV daje możliwość skutecznego leczenia i niepowikłanego kontynuowania swojej aktywności zawodowej, bez pogorszenia jakości życia – powiedziała prof. dr hab. n. med. Jolanta Walusiak-Skorupa, Prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Pracy.
– Pilotaż Programu „ZDROWA WĄTROBA”, jest realizowany od połowy października 2018 r. we współpracy ze służbami medycyny pracy w całym kraju. Lista podmiotów leczniczych biorących udział w Programie jest dostępna na stronie www.zdrowawatroba.pl. W pilotażu udział biorą również wybrane szpitale w 2 województwach: pomorskim oraz opolskim. Do tej pory zostało przebadanych ponad 8 tys. pacjentów, a prawie 2 razy więcej otrzymało materiały edukacyjne. Podmioty chętne do współpracy w 2019 roku zapraszamy do kontaktu ze Stowarzyszeniem – dodał Tomasz Jan Prycel, Dyrektor Zarządzający Stowarzyszenia CEESTAHC.
W 2019 roku Program obejmie pozostałe województwa, a pod koniec roku zostanie przygotowany raport podsumowujący działania i zawierający rekomendacje działań, które będą zmierzać do zwiększenia wykrywalności zakażeń HCV i zmniejszenia zapadalności na przewlekłe choroby wątroby.