Eksperci podkreślają, że im szybciej wykryjemy chorobę hematologiczną tym mamy większe szanse na powodzenie terapii. Niespecyficzne objawy chorób krwi i szpiku niekiedy opóźniają jednak diagnozę. Eksperci kampanii „Odpowiedź masz we krwi” we wrześniu, Miesiącu Świadomości Nowotworów Krwi, szczególnie zachęcają do posłuchania swojego organizmu. Jeśli mamy podejrzenie, że coś jest nie tak – warto uda się do lekarza rodzinnego.
Według WHO w 2018 roku nowotwory stanowiły drugą najczęstszą przyczynę zgonów na świecie – spowodowały śmierć ok. 9.6 miliona osób. Wśród nich są również nowotwory układu krwionośnego, które diagnozowane są coraz częściej.
Przykłady nowotworów hematologicznych
Nowotwór krwi to poważna choroba hematologiczna, czyli dotycząca krwi (od greckiego słowa haima – krew). Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów (KRN) tylko w ostatnich trzech dekadach liczba nowych zachorowań na nowotwory układu krwiotwórczego wzrosła ponad 2-krotnie3. Na świecie co 30 sekund jedna osoba dowiaduje się, że ma nowotwór krwi. Dziś w Polsce na nowotwory krwi choruje ponad 100 000 osób, a co roku diagnozowanych jest prawie 6 000 nowych pacjentów.
Przybywa m.in. pacjentów z białaczką5. Białaczka (inaczej leukemia) polega na nadmiernej proliferacji (namnażaniu) niedojrzałych białych krwinek (leukocytów). „Niedojrzałość” powoduje, że komórki nie pełnią swojej funkcji, czyli nie chronią organizmu przed patogenami. Na dodatek ze względu na ich sporą liczbę wpływają niekorzystnie na inne komórki krwi, które tak jak one powstają w szpiku kostnym (np. konkurują z nimi o składniki odżywcze). Jeśli przebieg białaczki jest agresywny to mówimy o białaczce ostrej, którą dzieli się na dwa typy – postać szpikowa (AML) lub limfoblastyczna (ALL). Typ AML może pojawić się niezależnie od wieku, natomiast przeważnie dotyczy osób po 60. roku życia.
Inną chorobą krwi, która też może rozwinąć się w każdym wieku, a zarazem występuje najrzadziej ze wszystkich nowotworów związanych z zaburzeniami funkcjonowania szpiku kostnego, jest mielofibroza. Zachorowalność w ciągu roku wynosi do około 1 na 100 tysięcy osób. Nieprawidłowe komórki pobudzają fibroblasty, które produkują kolagen i włókna, co skutkuje włóknieniem szpiku. Ponadto nowotworowe komórki macierzyste, które powstają podczas krwiotworzenia, osiedlają się w wątrobie i śledzionie, co powoduje powiększenie tych narządów. Powiększona śledziona, którą obserwuje się u prawie wszystkich pacjentów
(85-100%), to najbardziej dotkliwy dla chorych, charakterystyczny objaw tej choroby.
U części z nich ma ona bardzo duże rozmiary, sięgając nierzadko do prawego dołu biodrowego (osiągając masę nawet 10 kg lub rozmiar do 30 cm długości). Patologicznie zmieniona wielkość śledziony może powodować objawy, takie jak uczucie sytości, problemy związane z wypróżnianiem, czy nawet ból.
Przeziębienie czy pierwsze objawy nowotworu?
Zmęczenie, częste infekcje – może to nie tylko chwilowy spadek formy, ale pierwsze objawy nowotworu krwi, np. AML? U pacjentów z białaczką w szpiku powstaje dużo prekursorów leukocytów, ale ilość erytrocytów (krwinek czerwonych), trombocytów (płytek krwi), a także prawidłowo funkcjonujących, dojrzałych leukocytów spada. Zbyt mało erytrocytów we krwi prowadzi do niedokrwistości, czyli anemii, a co za tym idzie także przewlekłego przemęczenia. Niewystarczająca liczba trombocytów (trombocytopenia) skutkuje gorszą krzepliwością krwi. Natomiast leukopenia (zbyt mała liczba białych krwinek), powoduje obniżenie odporności.
Wrześniowe obowiązki
Wrzesień to nie tylko czas powrotu do codziennych szkolnych obowiązków, ale także czas, w którym możemy pomyśleć o powinnościach w stosunku do naszego zdrowia.
Diagnostykę nowotworów krwi wspiera morfologia krwi obwodowej. Po zaobserwowaniu niepokojących objawów warto udać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (tzw. lekarza rodzinnego). Wyniki badania pokażą ewentualne odchylenia od normy ilości danych typów komórek krwi, co jest pierwszym sygnałem, żeby sprawdzić skąd te nieprawidłowości wynikają.
– Po co czekać aż nasilą się objawy i diagnozować już rozwiniętą chorobę? Znacznie lepiej badać swoją krew, od razu gdy zaobserwujemy u siebie niepokojące sygnały. Dlatego w ramach kampanii „Odpowiedź masz we krwi” edukujemy na temat niespecyficznych objawów chorób krwi i szpiku oraz roli morfologii krwi obwodowej w ich wczesnym wykryciu. Wrzesień to dobra okazja, aby przypomnieć sobie o tym prostym badaniu. Pomyślmy – może również my powinniśmy je wykonać? Może odczuwamy przewlekłe zmęczenie, nocne poty gorączkę, obserwujemy utratę ciała? Jeśli tak – to nie zwlekajmy i udajmy się do lekarza rodzinnego – mówi Aleksandra Rudnicka, rzecznik Polskiej Koalicji Pacjentów Onkologicznych, Partnera Społecznego kampanii „Odpowiedź masz we krwi”.
Wrześniowe, wyjątkowe dni
Wrzesień to Miesiąc Świadomości Nowotworów Krwi. Ale „hematologicznych” powodów do zwrócenia uwagi na swoje zdrowie jest znacznie więcej. 15 września obchodziliśmy Światowy Dzień Wiedzy o Chłoniakach, 20 września Dzień Świadomości Mielofibrozy (Myelofibrosis Awareness Day), natomiast 22 września Światowy Dzień Przewlekłej Białaczki Szpikowej. U ponad 90% osób cierpiących na PBSz występuje tzw. translokacja chromosomalna – część jednego chromosomu 22. pary jest przeniesiona na parę 9. (zdrowy człowiek ma 23 pary chromosomów). Powstaje, więc krótki, nieprawidłowy chromosom, który nazywany jest chromosomem Philadelphia. W nawiązaniu do tej mutacji Światowy Dzień Przewlekłej Białaczki Szpikowej symbolicznie obchodzony jest 22.09.
– Wrzesień jest zatem szczególnym miesiącem, w którym zachęcamy nie zwlekać z wizytą u lekarza, jeśli zaobserwowałeś niepokojące objawy, bo na pytanie o stan zdrowia „odpowiedź masz we krwi” – dodaje Aleksandra Rudnicka.