Szumy uszne są dolegliwością przewlekłą i bardzo zmienną – podatną na różnorodne czynniki: środowiskowe, biologiczne, psychologiczne. Aplikacje mobilne w zarządzaniu diagnostyką i terapią szumów usznych mają umożliwić dokładniejszą diagnozę dolegliwości – zbadać prospektywnie fluktuację szumów i czynniki jej towarzyszące, usprawnić samodzielne wykonanie diagnostyki słuchu i szumów usznych przez użytkownika z możliwością udostępnienia wyników lekarzowi, usprawnić radzenie sobie z szumami usznymi na co dzień w zakresie samopomocy.
Aplikacje mobilne stanowią obiecujące narzędzie w zarządzaniu szumami usznymi, jednakże rozszerzenie mobilnej samopomocy powinno się zrównoważyć z ostateczną diagnozą specjalisty, kontaktami z ludźmi i aktywnością w naturalnym środowisku.
Prezentacja miała na celu ogólną charakterystykę istniejących w przestrzeni internetowej aplikacji mobilnych w kontekście zarządzania szumami usznymi na podstawie dostępnych publikacji, charakterystykę projektów aplikacji do diagnostyki i terapii szumów usznych oraz ocenę możliwości rozwojowych i użyteczności aplikacji na przyszłość.
Identyfikacją istniejących aplikacji na smartfony w systemach iOS i Android zajmował się M. Mehdi i in. W jednym z artykułów (2020, Aug.) autorzy przedstawiają listę 34 aplikacji z krótkim opisem i oceną rankingową: 24 aplikacje do terapii szumów usznych (gł. trening dźwiękowy) oraz 10 aplikacji do terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), depresji, lęku, stresu (dolegliwości często towarzyszących szumom usznym), w tym 3 chatboty. Średnie wyniki MARS wyodrębnionych aplikacji (średnia z 4 kategorii: zaangażowanie, funkcjonalność, estetyka i jakość informacji, wahały się od 2,65–4,60, a więc od średniego do wysokiego wyniku. Jednak tylko 7 aplikacji było podpartych badaniami klinicznymi: Tinnitus Therapy (Lite), ReSound Relief, Simply Noise, Audio Notch, Wysa, Woebot, MindShift. W innej identyfikacji Mehdi i in. (2020, Mar.) podeszli szerzej do istniejących w przestrzeni internetowej aplikacji, rozszerzając opis poza terapią dźwiękową i CBT dodatkowo na aplikacje do badania i ochrony słuchu, wzmocnienia słyszenia i mobilnego badania EEG – łącznie 64 aplikacje.
Efekty identyfikacji aplikacji bezpłatnych do treningu dźwiękowego w języku polskim (Google Play Store) opisano w publikacji J. Kutyby i in. (2021) – zidentyfikowano 16 aplikacji, w tym jedną opracowaną dla osób z szumami usznymi – ReSound Tinnitus Relief. Autorzy opisują w artykule funkcje poszczególnych aplikacji. Dodatkowo na rynku pojawia się coraz więcej aplikacji mobilnych przygotowanych przez producentów aparatów słuchowych, służących zarówno do nowoczesnego zarządzania aparatami słuchowymi z wykorzystaniem mobilnych i sieciowych technologii, jak i do treningu szumów usznych.
W obszarze diagnostycznym prezentacja odnosi się do dwóch projektów:
1) projektu opisanego przez P. Vittorini, P. Chamoso i in. (2017, 2022), umożliwiającego samodzielną diagnozę szumów usznych za pomocą prostego urządzenia elektronicznego generującego tony czyste połączonego ze słuchawkami do przewodnictwa powietrznego i kostnego, oraz aplikacji mobilnej zarządzającej badaniem i wynikami z dodatkowo wgranymi kwestionariuszami uciążliwości szumów;
2) niekomercyjnej istniejącej w systemach iOS i Android aplikacji TrackYourTinnitus (TYT) jako platformy EMA-MCS (EMA-Ecological Momentary Assessment, MCS – Mobile Crowsensing), która ma na celu badanie fluktuacji szumów usznych oraz różnorodnych czynników jej towarzyszących w rzeczywistym czasie i w sytuacji codziennej, co przede wszystkim minimalizuje stronniczość retrospektywną.
Przewiduje się również gromadzenie przez platformę danych automatycznych: środowiskowych (informacji o hałasie z czujników w telefonie, informacji pogodowych) czy w przyszłości danych fizjologicznych za pomocą sensorów lub przenośnych urządzeń diagnostycznych.
Wszystkie dane z TYT są gromadzone w jednej centralnej bazie i mogą być wykorzystywane do naukowej analizy – w prezentacji przedstawiono publikacje odnoszące się do platformy.
W obszarze terapeutycznym opisano najważniejsze projekty aplikacji mobilnych do samopomocy w zakresie radzenia sobie z szumami usznymi. Dotyczą one różnych form terapii – dźwiękowej, edukacyjnej, psychologicznej, fizjoterapeutycznej, lub form mieszanych w wymienionych obszarach. Projekty te często charakteryzują się intuicyjnymi, angażującymi, prostymi zadaniami, niezajmującymi dużo czasu, ale mobilizującymi do systematyczności w terapii.
W podsumowaniu zaprezentowano diagram przedstawiający spojrzenie w przyszłość odnośnie użyteczności aplikacji mobilnych i ich zaplecza technologicznego w diagnozie i terapii szumów usznych.
Istnieje zatem możliwość zastosowania różnorodnych zadań diagnostycznych i terapeutycznych, zastosowania formy EMA (Ecological Momentary Assessment – badania w czasie rzeczywistym) i EMI (Ekological Momentary Intervention – interwencji w czasie rzeczywistym, kiedy pojawi się problem), sztucznej inteligencji i chatbotów, wykorzystania sensorów w telefonie oraz urządzeń przenośnych diagnostycznych i terapeutycznych, które łączą się z telefonem. Dzięki temu możemy uzyskać nową jakość diagnostyczną: badanie w czasie rzeczywistym, samodzielne badanie słuchu, nowe modele predykcyjne oraz nową jakość terapeutyczną: szeroki, stały dostęp do terapii, opiekę spersonalizowaną, lepszą jakość ochrony i wzmocnienia słuchu. Będzie również możliwość korzystania na bieżąco z tych danych przez lekarza, co przyczyni się do przeprowadzenia interwencji medycznych adekwatnych w czasie (just-in-time intervention), oraz przez badaczy dzięki gromadzeniu dużej ilości danych w centralnej bazie i możliwości ich analizy, np. przy wsparciu sztucznej inteligencji. Mogą dzięki temu powstać nowe modele dotyczące podejścia medycznego do szumów usznych będących przewlekłą dolegliwością – modele predykcyjne, modele chorób współistniejących i czynników ryzyka, nowe modele terapeutyczne.
Tekst: mgr Izabela Sarnicka, dr hab. n. med. Danuta Raj-Koziak, prof. IFPS
Foto: pixabay.com
Tekst ukazał się w Raporcie 5. Kongresu „Zdrowie Polaków” 2023 pod red. prof. Henryka Skarżyńskiego
Link do nagrania: Aplikacje mobilne w zarządzaniu diagnostyką i terapią szumów usznych