Przedstawiciele Polskiej Grupy Ekspertów ds. Bezpieczeństwa Stosowania Terapii Biologicznych potwierdzili uzgodnienie interdyscyplinarnego konsensu w odniesieniu do aktualnego stanu wiedzy naukowej w zakresie bezpieczeństwa stosowania terapii biologicznych referencyjnych i biopodobnych. Zaapelowali także do przedstawicieli agend rządowych o poprawę warunków prawno-administracyjnych dla lepszego wdrożenia terapii lekami biologicznymi i biopodobnymi w Polsce.
Aktualna wiedza
Eksperci podsumowali stan wiedzy dotyczącej bezpieczeństwa stosowania terapii biologicznych referencyjnych i biopodobnych z 2014 roku, kiedy opublikowano raport pt. „The Polish Task Force position statement on safety of biologic treatment with monoclonal antibodies and soluble receptors”, w odniesieniu do aktualnych danych naukowych.
– Wprowadzenie terapii biologicznych w leczeniu chorób z różnych dziedzin medycyny, takich jak: reumatologia, dermatologia, hematologia, alergologia i onkologia stało się jednym z najważniejszych osiągnięć współczesnej medycyny. W 2014 roku, kiedy Polska Grupa Ekspertów ds. Bezpieczeństwa Stosowania Terapii Biologicznych opracowywała pierwszy raport dotyczący szans i wyzwań w zakresie efektywności i bezpieczeństwa terapii biologicznych referencyjnych i biopodobnych, nie brakowało pytań i wątpliwości dotyczących tych terapii: bezpieczeństwa i skuteczności leczenia w odniesieniu do zamiany leków, immunogenności terapii, właściwej oceny potencjalnych działań niepożądanych. Dziś, na początku 2019 roku, wiemy znacznie więcej – uznaliśmy, że aktualizacja stanu wiedzy i porozumienie interdyscyplinarne jest konieczne dla odpowiedzialnego, skutecznego i bezpiecznego leczenia pacjentów preparatami biologicznymi referencyjnymi i biopodobnymi w Polsce – mówi prof. dr hab. n. med. Karina Jahnz-Różyk, przewodnicząca Polskiej Grupy Ekspertów ds. Bezpieczeństwa Stosowania Terapii Biologicznych.
Interdyscyplinarny konsensus
W trakcie prac nad aktualizacją stanu wiedzy z ostatniego raportu „The Polish Task Force position statement on safety of biologic treatment with monoclonal antibodies and soluble receptors” omówiono łącznie 14 zagadnień związanych z kwestią bezpieczeństwa stosowania terapii biologicznych. Odnośnie do konkluzji i wspólnych wniosków Grupy, uzgodniono i potwierdzono je w dwóch rundach głosowania.
Polska Grupa Ekspertów ds. Bezpieczeństwa Stosowania Terapii Biologicznych stwierdziła, że:
- Należy oczekiwać, że dostępność leków biologicznych biopodobnych znacząco obniży koszty biologicznych terapii celowanych, w związku z czym zwiększy się dostępność do leczenia biologicznego w Polsce. Umożliwi to optymalizację stosowania tych terapii zgodnie z międzynarodowymi rekomendacjami (również w ramach programów lekowych obowiązujących w Polsce).
- Wieloetapowy proces porównania struktury, funkcji, farmakokinetyki, farmakodynamiki, immunogenności, skuteczności, zalecany przez instytucje regulatorowe (Europejską Agencję Leków – EMA i Amerykańską Agencję Żywności i leków – FDA) jest wystarczający do wykazania (udowodnienia) podobieństwa leku badanego do jego oryginalnego odpowiednika.
- Zarejestrowane leki biopodobne mogą być stosowane w tym samym zakresie, co oryginalne odpowiedniki w odniesieniu do: wskazań, przeciwwskazań, monoterapii oraz leczenia skojarzonego.
- Aktualnie dostępne wyniki badań potwierdzają, że pojedyncza zamiana między lekiem oryginalnym a biopodobnym jest bezpieczna i nie wpływa na skuteczność leczenia.
- Zamiana powinna odbywać się za wiedzą lekarza i pacjenta.
- Wiedza na temat leków biopodobnych powinna być propagowana zarówno wśród lekarzy, pracowników medycznych jak i pacjentów, tak, aby uniknąć efektu nocebo, obserwowanego podczas zamiany leków oryginalnych na biopodobne.
- W wybranych sytuacjach klinicznych i grupach pacjentów, ocena i monitorowanie immunogenności powinny być dostępne.
- Ponieważ leki biopodobne i ich odpowiedniki oryginalne nie różnią się strukturą, funkcją, farmakokinetyką, immunogennością, potwierdzenie skuteczności i bezpieczeństwa leku biopodobnego w jednym wskazaniu jest wystarczające do ekstrapolacji wskazań.
Aktualne wyzwania
Jak podkreślili eksperci, pomimo wspólnych wniosków i nowej wiedzy naukowej oraz klinicznej, niektóre pytania o terapie biologiczne referencyjne i biopodobne pozostają aktualne, choć kilka lat po publikacji ostatniego raportu Polskiej Grupy Ekspertów ds. Bezpieczeństwa Stosowania Terapii Biologicznych wiadomo więcej. Aktualnym pytaniem pozostaje między innymi kwestia wielokrotnych zmian leków (ang. switch). W 2014 roku obawiano się miedzy innymi o skuteczność terapii prowadzonej z zastosowaniem wielu różnych leków a także o ewentualne działania niepożądane – jak właściwie je oceniać, którego leku dotyczą, jak rzetelnie je zgłaszać i rejestrować?
Polska Grupa Ekspertów ds. Bezpieczeństwa Stosowania Terapii Biologicznych stwierdziła, że:
- Aktualnie dostępne wyniki badań są niewystarczające dla rekomendacji wielokrotnych zamian między lekiem oryginalnym a biopodobnym, choć może być ona dopuszczalna w przyszłości.
- W zakresie wybranych leków, określanych jako wymienialne (zamienne), dopuszczalna jest automatyczna substytucja bez udziału lekarza.
– To ostrożne, ale jednocześnie bardzo ważne wnioski – komentuje dr Rafał Zyśk z Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego, członek Polskiej Grupy Ekspertów ds. Bezpieczeństwa Stosowania Terapii Biologicznych. – Jak stwierdzono w trakcie prac nad aktualizacją raportu z 2014 roku, nie ma danych uzasadniających rekomendację wielokrotnych zamian między lekiem oryginalnym a biopodobnym, ale, co nie mniej istotne, nie ma obecnie nowych danych skłaniających do wzmożonych wątpliwości w tym kontekście. Nie stwierdzono nowych zagrożeń w zakresie bezpieczeństwa terapii biologicznej prowadzonej z wielokrotną zamianą leków. Dalsze badania i obserwacje w kolejnych latach przyniosą z pewnością więcej odpowiedzi – dodaje dr Rafał Zyśk.
Potrzeby zmian regulacyjnych
Do debaty pt. „Szanse i zagrożenia związane z terapią lekami biologicznymi i biopodobnymi – perspektywa pacjenta, lekarza i płatnika – wiedza i konsensus A.D. 2019” zostali zaproszeni przedstawiciele agend rządowych, wśród nich: Ministerstwa Zdrowia, Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Rzecznika Praw Pacjenta, Izby Gospodarczej Farmacja Polska, Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego.
Przedstawiciele agend rządowych odnosili się do zgłoszonych przez Polską Grupę Ekspertów ds. Bezpieczeństwa Stosowania Terapii Biologicznych wniosków:
- Sposób monitorowania skuteczności i bezpieczeństwa terapii biologicznych w Polsce jest na obecnym etapie niewystarczający.
- Konieczne jest ujednolicenie narzędzi nadzoru bezpieczeństwa farmakologicznego (pharmacovigilance) leków biopodobnych z uwzględnieniem nazwy handlowej leku i ich wdrożenie w codziennej praktyce lekarskiej.
- Aktualnie obowiązujące regulacje prawne, dotyczące między innymi informowania pacjenta o sposobie leczenia, nie uwzględniają specyfiki leków biopodobnych i ich oryginalnych odpowiedników.
– Leki biopodobne to dobra alternatywa dla leków referencyjnych i efektywne rozwiązanie zarówno dla systemu ochrony zdrowia, jak i dla jego beneficjentów: pacjentów. Terapie biopodobne to rozwiązanie wymagające szybkiego zastosowania już istniejących, dostępnych dziś instrumentów legislacyjnych. Ustawa refundacyjna jednoznacznie obliguje ministra zdrowia do umieszczenia na liście refundacyjnej zarówno produktów biopodobnych, jak i generycznych do obecnych już na listach leków oryginalnych. Warto więc zadać sobie pytanie jak doskonalić dostępne instrumenty legislacyjne, by leczenie biologiczne preparatami referencyjnymi i biopodobnymi było korzystne dla pacjentów i budżetu państwa – komentuje dr nauk farm. Leszek Borkowski, farmakolog kliniczny Szpitala Wolskiego.
W debacie „Szanse i zagrożenia związane z terapią lekami biologicznymi i biopodobnymi – perspektywa pacjenta, lekarza i płatnika – wiedza i konsensus A.D. 2019” zainicjowanej przez Polską Grupę Ekspertów ds. Bezpieczeństwa Stosowania Terapii Biologicznych wzięli udział przedstawiciele różnych dyscyplin naukowych: prof. dr hab. n. med. Karina Jahnz-Różyk (alergologia, immunologia kliniczna), prof. dr hab. n. med. Ewa Lech-Marańda (hematologia), prof. dr hab. n. med. Marek Brzosko (reumatologia), prof. dr hab. n. med. Joanna Narbutt (dermatologia), prof. dr hab. n. med. Witold Owczarek (dermatologia), prof. dr hab. n. med. Marek Rękas (okulistyka), prof. dr hab. n. med. Jan Styczyński (pediatria), dr n. med. Paweł Różanowski (onkologia kliniczna, immunologia kliniczna), dr n. med. Ewa Więsik-Szewczyk (immunologia kliniczna, reumatologia), dr hab. n. med. Edyta Zagórowicz (gastroenterologia).