Fizjologiczne zmiany spowodowane starzeniem się organizmu dotyczą również narządu głosu, który w wieku senioralnym zaczyna zmieniać swoje brzmienie (presbyfonia). Takie związane z wiekiem zaburzenia głosu można leczyć z dobrym efektem metodą laryngoplastyki iniekcyjnej, wynika z badań Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu.
Pacjenci w wieku senioralnym często skarżą się na zmniejszenie natężenia głosu, przewlekłą chrypkę, szorstkość w głosie, zwiększony wysiłek podczas mówienia. U kobiet obserwuje się obniżenie wysokości głosu, z kolei u mężczyzn jego podwyższenie. Niekorzystne zmiany w głosie (określane przez specjalistów terminem presbyfonia) utrudniają komunikację, skutkując nierzadko wycofywaniem się osób starszych z kontaktów społecznych. To istotny problem, biorąc pod uwagę rosnący odsetek osób po 65 r.ż., które pozostają aktywne zawodowo.
Dla wielu osób z zaburzeniami głosu związanymi ze starzeniem (tzw. presbyfonia) szukających pomocy lekarskiej satysfakcjonujące jest zapewnienie, że ich problemy są wynikiem naturalnego procesu starzenia się organizmu. Ponad 50 proc. z nich decyduje się jednak na różne formy terapii. Jedną z proponowanych metod leczenia jest wstrzyknięcie do uszkodzonego fałdu kwasu hialuronowego. Badania przeprowadzone przez specjalistów z Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu potwierdzają, że to skuteczny sposób na poprawę jakości głosu pacjentów z tego typu zaburzeniami.
Jedną z częstszych przyczyn zaburzeń głosu u seniorów jest niewydolność fonacyjna głośni spowodowana atrofią fałdów głosowych. Prowadzi ona często do pojawienia się mechanizmów kompensacyjnych, które dodatkowo zaburzają prawidłowy wzorzec emisji głosu. Pacjentom z tego typu problemami proponuje się m.in. rehabilitację głosu oraz tzw. laryngoplastykę iniekcyjną, polegającą na wstrzykiwaniu różnych preparatów w fałd głosowy, w miejsca zmian zanikowych. Zabieg, który początkowo wykonywany był przede wszystkim u pacjentów z porażeniem fałdu głosowego, coraz częściej jest stosowany również w leczeniu zmian w krtani uwarunkowanych wiekiem.
Stosowane podczas laryngoplastyki iniekcyjnej preparaty zawierają m.in. kolagen, hydroxylapatyty wapniowe, tłuszcz własny pacjenta czy też kwas hialuronowy. Ten ostatni składnik zdobywa coraz większą popularność wśród fonochirurgów, zwłaszcza w Europie, gdyż powoduje niewiele reakcji ubocznych. Kwas hialuronowy jest bowiem naturalnym składnikiem ludzkiego organizmu. W przypadku fałdów głosowych odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu ich mechanicznej stabilizacji i elastyczności podczas wydawania głosu, w regeneracji i nawilżeniu błony śluzowej oraz stanowi barierę przeciw infekcjom. Procesy związane ze starzeniem się krtani powodują, że poziom kwasu hialuronowego maleje prawie o połowę. To również jest argument przemawiający za jego wykorzystaniem jako materiału do iniekcji.
Specjaliści z Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu postanowili ocenić skuteczność poprawy głosu po implantacji kwasu hialuronowego do fałdów głosowych u osób w wieku senioralnym. W tym celu przebadali 26 osób (19 mężczyzn i 7 kobiet) w wieku od 60 do 81 lat, u których rozpoznano zaburzenia głosu o charakterze presbyfonii. Chorzy zgłaszali osłabienie i łatwą męczliwość głosu, przewlekłą chrypkę o zmiennym nasileniu, czasami zanikanie głosu. Podwyższenie głosu zauważalne było przede wszystkim u mężczyzn.
Przed zabiegiem wstrzyknięcia kwasu u pacjentów wykonano szczegółowe badania laryngologiczno-foniatryczne. Podstawowym kryterium kwalifikującym do laryngoplastyki iniekcyjnej było stwierdzenie szczeliny fonacyjnej oraz wklęśnięcia brzegów fałdów głosowych z cechami zaniku, co uniemożliwiało chorym uzyskanie pełnego zwarcia fonacyjnego fałdów. Za pomocą specjalistycznego oprogramowania (Multidimensional Voice Program – MDVP) zarejestrowano także głos badanych i przeanalizowano jego wybrane cechy fizyczne. Ponadto pacjenci w sposób subiektywny ocenili swój głos, wypełniając specjalną ankietę – Wskaźnik Niepełnosprawności Głosu (ang. Voice Handicap Index – VHI). Do oceny głosu wykorzystano również skalę Japońskiego Towarzystwa Logopedów i Foniatrów zwaną GRBAS, opracowaną przez japońskiego specjalistę Minoru Hirano. Opisuje ona najważniejsze cechy głosu, oceniane odsłuchowo w następujący sposób: stopień chrypki – G (ang. grade), szorstkość głosu – R (ang. roughness), głos o charakterze chuchającym – B (ang. breathiness), głos słaby – A (ang. asthenic) oraz głos napięty – S (ang. strained).
Przed zabiegiem wszyscy pacjenci zostali skierowani ponadto na rehabilitację głosu, która obejmowała spotkania raz w tygodniu przez 2–3 miesiące. Jej celem była eliminacja niekorzystnych nawyków tworzenia głosu. Ze względu na brak zadowalających efektów chorych z badanej grupy zakwalifikowano do laryngoplastyki iniekcyjnej z użyciem kwasu hialuronowego. Zabieg miał przywrócić właściwe warunki do tworzenia dźwięcznego głosu poprzez poprawę zwarcia fonacyjnego. Po zabiegu wypełnienia fałdów głosowych i zredukowaniu niedomykalności fonacyjnej pacjenci zostali przebadani ponownie. U 17 osób stwierdzono pełne zwarcie fonacyjne, natomiast w pozostałych 9 przypadkach zaobserwowano zmniejszenie szczeliny fonacyjnej.
W badaniach wykonanych pół roku po zabiegu oceniono głos pacjentów z wykorzystaniem skali GRBAS. Zaobserwowano poprawę w zakresie większości parametrów tej skali, to znaczy zmniejszenie szorstkości w głosie – R, stopnia przydechu – B, osłabienia głosu – A oraz napięcia w głosie – S. Niewielką poprawę uzyskano jedynie w zakresie chrypki – G. Z kolei w obiektywnym akustycznym badaniu głosu (MDVP) stwierdzono zmniejszenie wartości niektórych analizowanych parametrów, ale nie były to zmiany istotne. Biorąc pod uwagę właściwości kwasu hialuronowego, możliwe jest jednak, że potrzeba więcej czasu, aby korzyści były wyraźnie widoczne. Za niepełne efekty uzyskane u części pacjentów odpowiedzialne mogą być także mechanizmy kompensacyjne. W takich przypadkach pomóc może rehabilitacja głosu przywracająca prawidłowe sposoby jego tworzenia. Należy wziąć pod uwagę także to, że przeszkodą w osiągnięciu całkowitej poprawy głosu w tej grupie pacjentów mogą być współwystępujące zmiany ogólnoustrojowe związane z procesem starzenia się organizmu, np. niedosłuch odbiorczy, który utrudnia kontrolę słuchową nad własnym głosem.
Pomimo że nie wszystkie wyniki badań obiektywnych wykazywały istotne zmiany po zabiegu, pacjenci byli bardzo zadowoleni z jego efektów. W ankiecie VHI ocenili swój głos jako lepszy, mocniejszy i bardziej stabilny.
Uzyskane rezultaty wskazują, że laryngoplastyka iniekcyjna jest skuteczną metodą poprawy głosu u osób starszych, stanowiąc dobrą alternatywę dla dotychczasowych nie w pełni skutecznych metod leczenia zmian w obrębie fałdów głosowych uwarunkowanych fizjologicznym procesem starzenia się krtani. Metoda ta umożliwia szybką poprawę jakości głosu oraz powrót do aktywności zawodowej i społecznej.
Tekst powstał na podstawie artykułu dr n. med. Beaty Miaśkiewicz i dr hab. n. med. Agaty Szkiełkowskiej z Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu pt. Laryngoplastyka iniekcyjna jako metoda leczenia zaburzeń głosu w wieku senioralnym. Artykuł ukazał się w tomie 5, nr 3/2016 czasopisma „Nowa Audiofonologia”.