Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych jest obowiązany prowadzić, przechowywać i udostępniać dokumentację medyczną, a także zadbać o jej ochronę, tak aby uniknąć sytuacji, w której utraci nad nią kontrolę.
W ostatnim czasie zapadło interesujące dla podmiotów leczniczych orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego (sygn. akt: II OSK 69/18, z dnia 10 kwietnia 2018 roku, LEX nr 2479776) w przedmiocie odpowiedzialności za przechowywaną dokumentację medyczną.
Teza tego orzeczenia jest następująca:
„Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych jest obowiązany prowadzić, przechowywać i udostępniać dokumentację medyczną. Wykonanie tego obowiązku obciążającego podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych wymaga podjęcia działań zapewniających ochronę dokumentacji medycznej, przy czym przy jego wykonaniu obowiązany jest do dołożenia szczególnej staranności w tym i wystąpienia okoliczności utraty kontroli nad dokumentacją medyczną. Zaniechania działania, które obarczone jest cechą szczególnej staranności stanowi praktykę naruszającą zbiorowe prawa pacjenta. Od takiej oceny zaniechania naruszającego zbiorowe prawa pacjenta podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych może się uwolnić, gdy utrata dokumentacji medycznej następuje w wyniku zdarzeń, które rozsądnie przewidująca jednostka nie mogła przewidzieć (np. zdarzenie siły wyższej, kradzież). W razie gdy okoliczności utraty przez podmiot leczniczy dokumentacji medycznej można było przewidzieć, wynikały bowiem z okoliczności faktycznej w jakiej podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych ją wykonywał, nie można przyjąć, że nie było to bezprawne zaniechanie.”
Orzeczenie zostało wydane w następującym stanie faktycznym:
- Podmiot prowadzący działalność leczniczą (dalej: „Spółka”) wynajmował lokal, w którym prowadził poradnię. Wynajmujący złożył Spółce oświadczenie o rozwiązaniu umowy najmu lokalu w trybie natychmiastowym i następnie przejął budynek będący przedmiotem umowy najmu, w tym znajdującą się w nim dokumentację medyczną pacjentów. Spółka podjęła natychmiastową próbę odzyskania tej dokumentacji i zwróciła się o interwencję policji.
- Poinformowany o sprawie Rzecznik Praw Pacjenta wydał decyzję, w której uznał praktyki stosowane przez Spółkę, polegające na niezapewnieniu odpowiedniej ochrony i niezabezpieczeniu dokumentacji medycznej pacjentów, którym świadczenia zdrowotne udzielane były w wynajmowanym lokalu, przed dostępem osób nieuprawnionych oraz na nieudostępnianiu pacjentom dokumentacji medycznej, wytworzonej w związku ze świadczeniami zdrowotnymi udzielanymi w wynajmowanym lokalu za naruszające zbiorowe prawa pacjentów do dokumentacji medycznej i nakazał ich zaniechanie. Rzecznik Praw Pacjenta zobowiązał Spółkę do poinformowania Rzecznika o stopniu realizacji działań polegających na odzyskaniu pozostałej części dokumentacji medycznej oraz o fakcie odzyskania pozostałej części dokumentacji medycznej pacjentów.
- Wspomniana decyzja Rzecznika Praw Pacjenta została zaskarżona przez Spółkę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (dalej: „WSA”), który przyznał rację Spółce, wskazując, że z okoliczności sprawy wynika, że Spółka nie jest sprawcą czynu naruszającego zbiorowe prawa pacjentów do dokumentacji medycznej.
Zdaniem WSA nie można czynić Spółce zarzutu stosowania niedozwolonych praktyk z tytułu nieudostępniania pacjentom dokumentacji medycznej, w sytuacji gdy dokumentacja ta znalazła się we władaniu osoby trzeciej bez zgody i woli Spółki. Odpowiedzialność podmiotu leczniczego nie może być bowiem absolutna, nieograniczona żadnymi okolicznościami, na które nie posiada wpływu. Dalej, zdaniem WSA, obowiązki nałożone na Spółkę przez Rzecznika Praw Pacjenta są niemożliwe do wykonania, gdyż to nie ona jest dysponentem dokumentacji medycznej.
- Rzecznik Praw Pacjenta zaskarżył korzystny dla Spółki wyrok skargą kasacyjną, w następstwie której Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: „NSA”) wydał wyrok korzystny dla Rzecznika Praw Pacjenta.
NSA wskazał, że zgodnie z art. 59 ust. 1 pkt 1 ustawy z 8 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta przez praktykę naruszającą zbiorowe prawa pacjentów rozumie się bezprawne zorganizowane działania lub zaniechania podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych, mające na celu pozbawienie pacjentów praw lub ograniczenie tych praw, w szczególności podejmowane celem osiągnięcia korzyści majątkowych.
NSA uznał, że podmiot leczniczy ma obowiązek zapewnienia pacjentom dostępu do dokumentacji medycznej, a w celu realizacji tego prawa pacjentów, podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych jest obowiązany prowadzić, przechowywać i udostępniać dokumentację medyczną. Wykonanie tego obowiązku wiąże się z koniecznością podjęcia działań zapewniających ochronę dokumentacji medycznej, mających na celu m.in. uniknięcie sytuacji, w której utracona zostaje kontrola nad dokumentacją medyczną. Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych może się uwolnić od odpowiedzialności w tym względzie jedynie w sytuacjach nie dających się przewidzieć przez rozsądnie myślący podmiot (np. zdarzenie siły wyższej, kradzież).
Zdaniem NSA w stanie faktycznym rozstrzyganej sprawy Spółka mogła, a nawet zobowiązana była przewidzieć, że prowadzony z wynajmującym spór cywilnoprawny, może doprowadzić do utraty dostępu do wynajmowanego lokalu, a przez to również utraty dostępu do dokumentacji medycznej.