Czy bez odpowiedniej diagnostyki patomorfologicznej i molekularnej można dzisiaj skutecznie leczyć raka? Co wspólnego z profilaktyką nowotworów kobiecych mają badania molekularne? Czy udostępnienie nowoczesnej diagnostyki molekularnej NGS wszystkim pacjentkom może sumarycznie przyczynić się do zmniejszenia kosztów terapii? Na te i wiele innych pytań odpowiadali eksperci zrzeszeni w powołanej przez Polskie Towarzystwo Ginekologii Onkologicznej (PTGO) Koalicji Diagnostyczno-Klinicznej na rzecz diagnostyki i optymalizacji leczenia nowotworów kobiecych, której inauguracja miała miejsce 14 lutego 2024 r.
Ostatnie dwie dekady to czas rewolucji w diagnostyce oraz leczeniu raka. Obecnie, dzięki odpowiedniemu oznaczeniu mutacji czy predyktorów, które odpowiadają za wystąpienie danego nowotworu u danej pacjentki, możliwe jest odpowiednie zaplanowanie leczenia już od momentu operacji i wdrożenie nowoczesnej farmakoterapii. Z kolei zastosowanie terapii celowanych czy immunoterapii, a także nowych metod operacyjnych zmieniło wiele raków z chorób śmiertelnych w choroby przewlekłe. Tak jest w przypadku niektórych nowotworów ginekologicznych czy w raku piersi. Jeśli zatem i nowoczesne terapie, i diagnostyka są dostępne dla polskich pacjentek, dlaczego Polska nadal zajmuje ostatnie miejsca w statystykach dotyczących umieralności z powodu tych nowotworów?
Jednogłośnie o diagnostyce patomorfologicznej i molekularnej
Zaawansowana diagnostyka obecnie oznacza mnogość procedur, którymi powinien zostać objęty rak danej pacjentki. Dodatkowo, na każdym poziomie istnieją inne standardy postępowania, a każdy ośrodek dysponuje lub nie kontraktami z wyspecjalizowanymi laboratoriami. Zdaniem ekspertów z Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej, aby móc w pełni wykorzystać postęp nauki w leczeniu pacjentek onkologicznych, należy podjąć wspólne, interdyscyplinarne działania nakierowane na stworzenie wspólnych algorytmów postępowania klinicystów, patomorfologów, genetyków i diagnostów molekularnych, a następnie, w oparciu o powstałe algorytmy, należy opracować opisy procedur, które umożliwiłyby ich praktyczne zastosowanie oraz finansowanie.
– Z wielką nadzieją obserwujemy zmiany, jakie na świecie zachodzą w diagnostyce i leczeniu nowotworów kobiecych. Dostrzegamy związane z nimi potrzeby naszych pacjentek, ale też klinicystów, diagnostów, patomorfologów czy genetyków. Dlatego też jako aktywny beneficjent tego postępu zdecydowaliśmy się powołać Koalicję Diagnostyczno-Kliniczną na rzecz diagnostyki i optymalizacji leczenia nowotworów kobiecych.Chcielibyśmy, aby Koalicja stała się interdyscyplinarnym „ciałem” zrzeszającym stowarzyszenia, fundacje, instytuty naukowe i inne instytucje zaangażowane w diagnozowanie i leczenie raka. Wierzymy, że wspólnie opracujemy skutecznie algorytmy optymalizacji diagnostyki i terapii oraz przygotujemy się na dalsze wyzwania, jakie stawia przed nami postęp nauki – powiedział prof. dr hab. Włodzimierz Sawicki, prezes Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej.
Główne cele KDK:
● wypracowanie jednolitych standardów i ścieżek postępowania w diagnostyce molekularnej nowotworów kobiecych dla całego kraju,
● wypracowanie wspólnych, interdyscyplinarnych sylabusów postępowania na styku patomorfolog/ diagnosta/ klinicysta/ genetyk,
● stworzenie rozwiązań systemowych na bazie opracowań KDK i współpraca z decydentami, w celu wprowadzenia tych rozwiązań w system,
● przygotowanie programu szkoleń dla diagnostów i lekarzy (zarówno patomorfologów, jak i klinicystów) w oparciu o wypracowane przez KDK rozwiązania,
● opracowanie i wdrożenie narzędzi ułatwiających diagnostom i lekarzom korzystanie z wypracowanych rozwiązań,
● opracowanie i wdrożenie działań edukacyjnych i PR budujących świadomość i rangę problemu.
4 razy tak dla diagnostyki!
Dlaczego działania Koalicji przyniosą zamierzony efekt? W ramach prac KDK powołane zostaną cztery zespoły robocze: kliniczny, patomorfologiczny, diagnostyczno-genetyczny i systemowy. W pierwszej kolejności zespoły kliniczny, patomorfologiczny oraz diagnostyczny będą wypracowywały własną ścieżkę diagnostyczną lub kliniczną, a następnie, w pracach między zespołowych, zostanie wypracowana wspólna, optymalna „ścieżka” diagnostyczno-kliniczna dla poszczególnych nowotworów. Tak powstałe algorytmy postępowania zostaną przekazane do prac zespołu systemowego, aby ten zaproponował możliwe rozwiązania systemowe, uwzględniające obecną sytuację legislacyjną i możliwości prawne.
– Powołanie zespołów roboczych pozwoli uwzględnić potrzeby trzech kluczowych dla diagnostyki grup specjalistów: patomorfologów, genetyków oraz klinicystów. Zadaniem czwartej, systemowej grupy będzie dopasowanie algorytmów do możliwości systemu, w jakim się poruszamy. Jednym słowem, w ramach prac Koalicji stworzymy gotowe do zaimplementowania ścieżki diagnostyczno-kliniczne. W pierwszej kolejności planujemy skupić się na raku endometrium, ponieważ już za chwilę w leczeniu tego nowotworu czekają nas ogromne zmiany. Chcielibyśmy pokazać efekty naszej pracy jeszcze w pierwszej połowie tego roku – powiedział kierownik merytoryczny projektu, prof. dr hab. n. med. Mariusz Bidziński, Konsultant krajowy ds. ginekologii onkologicznej.
Swój udział w pracach KDK potwierdzili już:
● Polskie Towarzystwo Ginekologii Onkologicznej (inicjator Koalicji)
● Polskie Towarzystwo Patologów
● Polskie Towarzystwo Genetyki Człowieka
● Polskie Towarzystwo Onkologiczne
● Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej
● Stowarzyszenie Kobiet Onkologii Polskiej RAKMISJA
● IFIC Polska
● Polska Koalicja Medycyny Personalizowanej
● Polskie Towarzystwo Koderów Medycznych
● Instytut Zdrowia Uczelni Łazarskiego
● Narodowy Instytut Onkologii Narodowy im. Marii Skłodowskiej-Curie, Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
● Dolnośląskie Centrum Onkologii Pulmonologii i Hematologii
● Świętokrzyskie Centrum Onkologii
Nie ma leczenia bez diagnostyki
Obecnie, bez dostępu do diagnostyki molekularnej, pacjentki chore onkologicznie nie mają szansy otrzymać optymalnej terapii. A liczba poznanych predyktorów odpowiadających za wystąpienie nowotworu w tej grupie chorych nadal rośnie. Dlatego tak ważne jest ustrukturyzowanie modelu diagnostycznego w nowotworach kobiecych, a co za tym idzie – stworzenie jednolitego standardu postępowania diagnostycznego i prezentacji wyników.
– W stworzonych przez Koalicję algorytmach postępowania wycena badań diagnostycznych skorelowana zostanie z jakością diagnostyki i terapii. Zaproponujemy także wprowadzenie narzędzi zapewniających dostęp do badań wszystkim chorującym na nowotwór. Co w ostatecznym rozrachunku jest bardziej opłacalne dla systemu. Wierzymy, że dzięki skoordynowanej współpracy na linii klinicysta – patomorfolog – diagnosta molekularny osiągniemy sukces, który będzie przekładalny na inne nowotwory – podsumował prof. dr hab. Mariusz Bidziński.
Więcej informacji o Koalicji Diagnostyczno-Klinicznej na rzecz diagnostyki i optymalizacji leczenia nowotworów kobiecych znaleźć można na tutaj.