Podczas 2. Kongresu Nauka dla Społeczeństwa, który odbywał się w dniach 9-10 czerwca na terenie Politechniki Warszawskiej oraz Światowego Centrum Słuchu Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu, po raz pierwszy wręczono statuetki i dyplomy „Perspektywy Nauki”. Kto je otrzymał?
Nagrodami zostali uhonorowani w tym roku wybitni naukowcy i osoby wspierające naukę w Polsce, goście specjalni kongresu, którzy przyczynili się do zwiększenia roli i znaczenia polskiej nauki na arenie międzynarodowej, a także wspierają polskich naukowców i promują ich osiągnięcia w społeczeństwie.
prof. Andrzej Czyżewski
Za całokształt pracy nad zastosowaniem sztucznej inteligencji do badań słuchu i mowy
Inżynier elektronik, nauczyciel akademicki, naukowiec, wynalazca, profesor Politechniki Gdańskiej (PG), twórca Katedry Systemów Multimedialnych PG i jej wieloletni kierownik. Autor znanych i docenianych wdrożeń z zakresu zastosowań inżynierii dźwięku i obrazu w medycynie. Inicjator powołania Studium Doktoranckiego Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki, które współtworzył i które do czasu zakończenia jego misji kierowania tym ośrodkiem wykształciło ponad stu doktorantów. W swojej działalności łączy pracę badawczą i publikacyjną z działalnością wdrożeniową z obszaru nauk elektroniki, telekomunikacji i informatyki. W kierowanej przez niego katedrze opracowano wiele aplikacji z zakresu technologii społeczeństwa informacyjnego.
prof. Andrzej Dragan
Za całokształt pracy nad łączeniem teorii względności z teorią kwantową.
Fizyk teoretyk i popularyzator nauki, profesor na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz National University of Singapore (Republika Singapuru), wieloletni współpracownik Imperial College London i uniwersytetu w Nottingham (Wielka Brytania). W swoich badaniach zajmuje się m.in. ogólną teorią względności, relatywistyczną teorią informacji kwantowej i kwantową teorią pola w zakrzywionych czasoprzestrzeniach. Kwestiom tym poświęcił kilkadziesiąt publikacji. W 2019 r. otrzymał Nagrodę Dydaktyczną Rektora Uniwersytetu Warszawskiego. Jest także twórcą fotograficznego Efektu Dragana i autorem światowych wystaw fotograficznych, a także filmów nominowanych i nagrodzonych w najważniejszych konkursach i na festiwalach. Stworzył teledyski dla Quebonafide, Behemoth czy Hani Rani.
prof. Małgorzata Hawrot-Paw
Za odkrycie nowego odnawialnego źródła energii poprzez wykorzystanie mikroalg do produkcji paliwa.
Wieloletni pracownik badawczo-dydaktyczny Katedry Inżynierii Odnawialnych Źródeł Energii Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. Wraz z zespołem dokonała rewolucyjnego odkrycia w dziedzinie odnawialnych źródeł energii. Jest twórczynią pierwszego w Europie, a jednocześnie jednego z nielicznych na świecie zautomatyzowanych bioreaktorów do hodowli alg. Mikroalgi hodowane w tych specjalnych warunkach są w stanie podwoić swoją masę w ciągu doby, co otwiera ogromne perspektywy w produkcji biomasy.
Szymon Jackowski
Za wybitne osiągnięcia w nauce i odniesione sukcesy, za ogromną pracę i pasję włożone w osobisty rozwój.
Wieloletni pracownik badawczo-dydaktyczny Katedry Inżynierii Odnawialnych Źródeł Energii Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. Wraz z zespołem dokonała rewolucyjnego odkrycia w dziedzinie odnawialnych źródeł energii. Jest twórczynią pierwszego w Europie, a jednocześnie jednego z nielicznych na świecie zautomatyzowanych bioreaktorów do hodowli alg. Mikroalgi hodowane w tych specjalnych warunkach są w stanie podwoić swoją masę w ciągu doby, co otwiera ogromne perspektywy w produkcji biomasy.
Uczeń 3. klasy eksperymentalnego profilu matematycznego w XIV LO im. Stanisława Staszica w Warszawie. Pasjonat nauk ścisłych i ekonomii. Reprezentant Polski na Międzynarodowej Olimpiadzie Ekonomicznej 2023 oraz 2024, zwycięzca Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej (1 spośród ponad 10 000 uczestników), laureat Olimpiady Przedsiębiorczości, finalista Olimpiady Informatycznej. Angażuje się też w działania społeczne i liczne projekty jako Head of Merit fundacji Econverse. To główna osoba odpowiedzialna za analizy rynkowe w poszczególnych sektorach, a także koordynację pracy zespołów uczestniczących w Hackatonach Econverse z przydzielonymi im mentorami z firm takich jak Baker McKenzie, Google czy MODIVO. Zarządza ponaddwudziestoosobowym zespołem organizującym wydarzenia Econverse oraz Econverse Cup w pięciu polskich miastach.
prof. Jacek Jemielity
Za opracowanie modyfikacji mRNA umożliwiającej rozwój nowoczesnych terapii celowanych, w tym leczenie chorób rzadkich i projektowanie szczepionek przeciwnowotworowych.
Chemik, profesor Centrum Nowych Technologii Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się badaniami nad syntezą, właściwościami oraz zastosowaniem chemicznie modyfikowanych nukleotydów. Rozwija metody syntezy ważnych biologicznie nukleotydów, tworzy narzędzia do modyfikacji kwasów nukleinowych użyteczne w badaniach ekspresji informacji genetycznej i zastosowaniach medycznych. Jest twórcą metody otrzymywania mRNA o właściwościach niezbędnych do zastosowań terapeutycznych.
prof. Dawid Kielak
Za całokształt pracy nad geometryczną teorią grup oraz teorią pierścieni grupowych.
Matematyk, profesor Instytutu Matematycznego Uniwersytetu Oksfordzkiego (Wielka Brytania), a także wykładowca w Hertford College. Jego zainteresowania badawcze obejmują geometryczną teorię grup oraz teorię pierścieni grupowych. Stworzone przez niego twierdzenie zostało uznane za najważniejsze odkrycie ostatnich pięciu lat w dziedzinie topologii algebraicznej i geometrycznej. Pozwala ono na rozpoznanie przestrzeni, które po drobnych modyfikacjach zachowują się jak czasoprzestrzeń w teorii względności Einsteina. Otrzymał jedną z najważniejszych nagród matematycznych w Wielkiej Brytanii, czyli WhiteHead Prize, przyznawaną przez Londyńskie Stowarzyszenie Matematyków.
dr Magdalena Kordon-Kiszala
Za stworzenie technologii STRIDE, pierwszej bardzo czułej, bezpośredniej i precyzyjnej metody umożliwiającej rozpoznanie i oznakowanie pęknięć w łańcuchu DNA.
Wieloletni pracownik Zakładu Biofizyki Komórki na Wydziale Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezeska i współzałożycielka biotechnologicznego startupu intoDNA, który rozwija technologię platformową STRIDE do detekcji wolnych końców DNA w komórkach. Ma to znacząco ułatwić firmom biotechnologicznym i koncernom farmaceutycznym rozwój oraz wprowadzenie na rynek spersonalizowanych, celowanych terapii onkologicznych.
Piotr Lazarek
Za połączenie latającego laboratorium i platformy wiertniczej w start-upie Nirby, tworzenie map pól uprawnych i technologię natychmiastowych badań gleby.
Jest studentem trzeciego roku na Uniwersytecie Pensylwanii (USA), pochodzi z Pawłowic. W wieku 15 lat zbudował marsjańskiego łazika, a dziś, jako 23-latek, wdraża kosmiczną technologię do rolnictwa. Ostatnio ze swoim startupem Nirby, którego jest założycielem, wygrał amerykański konkurs University of Pennsylvania Startup Challenge 2024, zdobywając 4 nagrody główne o łącznej wartości 80 tysięcy dolarów. To jeden z najważniejszych konkursów dla startupów w USA.
prof. Krzysztof Sacha
Za stworzenie teorii tzw. dyskretnych kryształów czasowych i pionierski wkład w badania nad kryształami czasowymi.
Fizyk, profesor na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Stypendysta Fundacji Alexandra Humboldta (Niemcy) i Programu Fulbrighta. Doświadczenie naukowe zdobywał m.in. na Uniwersytecie w Marburgu (Niemcy) oraz w Los Alamos (USA). Jego zainteresowania – oprócz szeroko pojętej fizyki ultrazimnych gazów atomowych – dotyczą kryształów czasowych. Kryształy czasowe to koncepcja naukowa, w której atomy lub jony same regularnie organizują się w czasie, czyli poruszają się cyklicznie. Opracował metodę „ping-ponga”, dzięki której taki kryształ czasowy funkcjonuje.
dr hab. Piotr Wcisło
Za opracowanie nowej metody poszukiwania ciemnej materii wykorzystującej optyczne zegary atomowe oraz za wykorzystanie ultradokładnej spektroskopii laserowej do testowania teorii kwantowej i poszukiwania nowej fizyki, wykraczającej poza dotychczasową teorię budowy materii.
Profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu z Katedry Fizyki Atomowej, Molekularnej i Optycznej UMK. Absolwent Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Matematyczno-Przyrodniczych w Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W swoich badaniach poszukuje fizyki wykraczającej poza dotychczasową teorię budowy materii. Twórca globalnego obserwatorium poszukiwania ciemnej materii przy pomocy zegara atomowego. Ma za sobą staż w Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics w Cambridge (USA) oraz pracę w laboratoriach prestiżowego JILA (Joint Institute for Laboratory Astrophysics) – jednej z wiodących instytucji badawczych w Stanach Zjednoczonych. Obecnie kieruje dwoma grantami OPUS oraz projektem PRELUDIUM BIS finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki. Zdobywca wielu nagród i wyróżnień.
prof. Marcin Wiącek
Za działania mające na celu poprawę dostępności do pełnego udziału w procesie kształcenia, podnoszenia kwalifikacji i wiedzy naukowej osób z niepełnosprawnościami.
Polski prawnik i nauczyciel akademicki, doktor habilitowany nauk prawnych, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, od 2021 rzecznik praw obywatelskich. Jest autorem ponad stu publikacji naukowych dotyczących w szczególności prawa konstytucyjnego, sądownictwa konstytucyjnego, sądownictwa administracyjnego oraz ochrony praw człowieka. Członek Centrum Badań nad Prawnymi Aspektami Technologii Blockchain, działającym na Wydziale Prawa i Administracji UW. Aktywnie działa na rzecz osób z niepełnosprawnościami, m.in. zabiegając o znoszenie barier w dostępie do poszerzania wiedzy naukowej, przyjmowania na uczelnię, kształcenia, w tym na studiach podyplomowych oraz prowadzenia działalności naukowej i dydaktycznej oraz awansu naukowego, a także pełnego udziału w życiu społeczności akademickiej.
– To jest ogromny zaszczyt dla urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich, dla mnie osobiście, że mogę tu być – że państwo docenili działania urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące ochrony praw osób z niepełnosprawnościami – mówił prof. Marcin Wiącek po odebraniu statuetki. Zwrócił uwagę, że działalność RPO opiera się przede wszystkim na analizowaniu skarg od ludzi, w których zgłaszają, jakie mają problemy i w jaki sposób władza narusza prawa człowieka. Podkreślił, że ludzie zdają sobie sprawę z tego, że wolność prowadzenia badań naukowych, wolność ogłaszania ich wyników, to prawo człowieka zagwarantowane w polskiej Konstytucji i traktatach naukowych.
– Pan minister (Maciej Gdula, wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego – przyp. red.) bardzo trafnie to ujął, że wolność nauki to obowiązek państwa do pielęgnowania pasji wśród ludzi, do pielęgnowania aspiracji, do umożliwiania ludziom realizowania swoich marzeń również w obszarze nauki – mówił RPO. – Dlatego musimy pamiętać również o ludziach z niepełnosprawnościami, którzy nie mają równych szans w tym zakresie i którym jako państwo, jako społeczeństwo, jesteśmy zobowiązany te równe szanse zapewnić – podkreślił. – Młodzi naukowcy mówią nam, że nie mogą dostać się do biblioteki, ponieważ miejsce, w którym mogą pozyskać materiały naukowe nie jest odpowiednio dostosowane architektoniczne. Jak już się dostaną do tej biblioteki, to potem okazuje się, że same materiały naukowe nie są dostosowane do potrzeb części osób z niepełnosprawnościami – przywoływał przykłady. – Jako rzecznik zobowiązuję się do tego, aby wzmacniać krzyk ludzi z niepełnosprawnościami, którzy chcą w pełni skorzystać z przysługujących im wolności i praw, w tym prawa do badań naukowych – zadeklarował Marcin Wiącek. – Statuetka, którą dziś odebrałam, jest potwierdzeniem, że ten obowiązek na mnie ciąży.
Dariusz Wieczorek
Za osobisty wkład w promocję nauki w Polsce i osiągnięć polskich naukowców.
Chirurg transplantolog, oddany lekarz i naukowiec wizjoner, od lat prowadzi praktykę lekarską, kieruje zespołem prowadzącym innowacyjne – na skalę światową badania i poszukuje nowatorskich rozwiązań w medycynie. Brał udział w pierwszym przeszczepie wysp trzustkowych w Polsce, pierwszym przeszczepie samej trzustki oraz w pierwszej wymianie par nerek pomiędzy dawcami – biorcami rodzinnymi. W oparciu o swoje wieloletnie doświadczenie chirurga transplantologa oraz znajomość problemów związanych z aktualną metodą leczenia cukrzycy stworzył niecodzienną koncepcję wydrukowania bionicznej trzustki.
– To nie jest podlizywanie się – zaznaczył prof. Henryk Skarżyński, przewodniczący Rady Głównej Instytutów Badawczych, dyrektor Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu. – Pan minister od początku, spotykając się z przedstawicielami różnych środowisk naukowych, słuchał, starał się nam podpowiadać, inspirować i wspierać. To wsparcie może mieć różny wymiar, ale to jest pierwsza sytuacja, że w ministerstwie powstał Departament Promocji Nauki. Jest część administracji dedykowana nam, naukowcom. Liczymy, że skorzystają z tego wszyscy ci, którzy są tu, i ci, których tu nie ma, a są innych zespołach, ale w jednym środowisku naukowym w Polsce. To są prawdziwe perspektywy przed nami. Panu ministrowi życzymy, żeby miał nieograniczone perspektywy, stąd ta statuetka. Bo jeżeli pan minister będzie miał perspektywy, to i nam uda się coś zrobić – podsumował.
– Jestem bardzo mile zaskoczony – powiedział minister Dariusz Wieczorek po odebraniu statuetki. – Chcemy przywrócić dialog akademicki. Chcemy słuchać. Ministerstwo ma być do państwa dyspozycji. To nie jest tak, że minister i urzędnicy są najmądrzejsi i będą wyznaczać kierunki. Bez was niewiele zrobimy – podkreślał.
– Możecie być pewni, że będziemy robić wszystko, żeby wspierać promocję nauki i zwiększać środki na badania naukowe, bo jestem absolutnie przekonany, że każda złotówka wydana na badania, na naukę, na rozwój, to są dobrze zainwestowane pieniądze. Mamy wspaniałą kadrę, wspaniały sprzęt, laboratoria. Trzeba to wykorzystywać, aby stwarzać możliwości dla wszystkich naukowców, w tym młodych, aby mogli te badania prowadzić – mówił. – Zawsze będę wspierał Polską naukę, bo od tego jest Minister Nauki – zadeklarował.
prof. Michał Wszoła
Za stworzenie koncepcji wydrukowania bionicznej trzustki i nowego leczenia cukrzycy.
Chirurg transplantolog, oddany lekarz i naukowiec wizjoner, od lat prowadzi praktykę lekarską, kieruje zespołem prowadzącym innowacyjne – na skalę światową badania i poszukuje nowatorskich rozwiązań w medycynie. Brał udział w pierwszym przeszczepie wysp trzustkowych w Polsce, pierwszym przeszczepie samej trzustki oraz w pierwszej wymianie par nerek pomiędzy dawcami – biorcami rodzinnymi. W oparciu o swoje wieloletnie doświadczenie chirurga transplantologa oraz znajomość problemów związanych z aktualną metodą leczenia cukrzycy stworzył niecodzienną koncepcję wydrukowania bionicznej trzustki.
Maciej Wysocki
Za stworzenie zdalnego i bezkontaktowego systemu do diagnostyki układu pokarmowego za pomocą endoskopii kapsułkowej.
Doświadczony menadżer, inżynier elektronik, uczestnik wielu projektów naukowych, związany z branżą medyczną i hardware, jeden z twórców innowacyjnego startupu BioCam, który zrewolucjonizował badania endoskopowe, umożliwiając przeprowadzenie bezinwazyjnego monitoringu oraz diagnostyki układu pokarmowego za pomocą smart-pigułki napędzanej sztuczną inteligencją.
Portal zdrowie-polakow.pl był patronem medialnym tego wydarzenia.
Tekst i foto: Marta Jakubiak