O diagnostyce i leczeniu mięśniaków macicy rozmawiamy z prof. dr hab. med. Piotrem Sieroszewskim, kierownikiem Kliniki Medycyny Płodu i Ginekologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
Najbardziej nowoczesną, małoinwazyjną metodą usuwania mięśniaków macicy jest ultradźwiękowa koagulacja pod kontrolą rezonansu magnetycznego. Technologię HIFU opracowała i wdrożyła na rynek firma Philips. fot. PHILIPS
Lokalizacja mięśniaków w jamie macicy jest głównym kryterium przy wyborze metody leczenia. fot. Wikipedia
Czym są mięśniaki macicy? Ile kobiet zmaga się z tym problemem zdrowotnym?
Mięśniaki macicy są najczęściej występującym nowotworem łagodnym dróg rodnych kobiet. Dane epidemiologiczne wskazują, że mięśniaki mogą występować u 10 do 20 proc. kobiet. Aby uzmysłowić sobie skalę tego zjawiska, warto podkreślić, że w Polsce w wieku rozrodczym jest około 10 mln kobiet, jeśli przyjmiemy, że 10 proc. z nich dotyka problem mięśniaków, to oznacza, że zmaga się z nimi około 1 mln pacjentek.
Sam nowotwór z racji swojej łagodności nie jest dużym zagrożeniem dla zdrowia i życia, jednakże rozrastając się staje się przyczyną przykrych powikłań – od bólu, poprzez krwawienia i związaną z nimi anemizację, aż po niepłodność, która w przypadku pacjentek planujących posiadanie dzieci jest poważnym problemem.
Jak prawidłowo diagnozować mięśniaki?
Wybór terapii powinien być poprzedzony odpowiednią diagnostyką. Diagnostyka, obok klasycznego wywiadu lekarskiego oraz badania ginekologicznego, które ujawni powiększoną macicę sugerującą schorzenie, powinna być uzupełniona badaniami obrazowymi. Najbardziej powszechną i najlepiej dostępną metodą diagnostyki obrazowej jest w przypadku mięśniaków badanie ultrasonograficzne narządu rodnego. Dzięki tej metodzie możemy uwidocznić i ocenić strukturę mięśniaków, zmierzyć ich wielkość, a także zarchiwizować w dokumentacji medycznej pacjentki występujące zmiany narządu rodnego.
Drugą zalecaną metodą jest rezonans magnetyczny, który nie tylko wskazuje umiejscowienie mięśniaka i jego wielkość, ale także pozwala na ocenę jego ukrwienia, perfuzji oraz umiejscowienia.
Jak leczymy mięśniaki macicy?
Obecnie dysponujemy szerokim spektrum możliwości. Warto jednak na wstępie podkreślić, że leczeniu powinny poddawać się pacjentki, u których mięśniaki dają objawy, czyli te z dolegliwościami bólowymi oraz krwawieniami, a także pacjentki z planami prokreacyjnymi, u których mięśniaki mogą być przyczyną niepłodności. Metod jest kilka. Pierwsza, nieinwazyjna polega na leczeniu farmakologicznym, w ramach którego stosuje się leki zawierające octan ullipristalu. Preparat ten stosuje się co najmniej w kuracji 3-miesięcznej, a jego działanie utrzymuje się w czasie przyjmowania. Warto również zwrócić uwagę na fakt, że leki te nie usuwają mięśniaków, lecz zahamowują ich wzrost.
Kolejną metodą, mogącą mieć zastosowanie w nieinwazyjnym leczeniu mięśniaków, jest założenie wkładki wewnątrzmacicznej wydzielającej lewonorgestrel (pochodną progesteronu), działającej głównie silnie supresyjnie na endometrium oraz hamującą rozwój niewielkich 2-3-centymetrowych mięśniaków umiejscowionych śródściennie lub podśluzówkowo. To również nie jest metoda usuwająca problem mięśniaków ostatecznie. Dodatkowo, metoda ta nie nadaje się dla kobiet, u których leczymy mięśniaki ze względu na towarzyszącą im niepłodność, gdyż pacjentki te chcą zajść w ciążę, a tego typu wkładki mają działanie antykoncepcyjne.
Obecnie, metodą najbardziej rozpowszechnioną i dostępną w ramach leczenia refundowanego są interwencje chirurgiczne. Mamy możliwość wykonania zabiegów zarówno metodą endoskopową – laparoskopową, histeroskopową, jak również poprzez klasyczny zabieg chirurgiczny polegający na otwarciu powłok ciała (dostęp brzuszny). Każda z tych metod pozwala nam na radykalne usunięcie mięśniaka, a wybór sposobu przeprowadzenia zabiegu zazwyczaj podyktowany jest jego położeniem oraz wielkością. Przykładowo, gdy mięśniak wyrasta do światła jamy macicy, wówczas wskazana jest histeroskopia. Oczywiście należy mieć na uwadze fakt, że każdy zabieg chirurgiczny obarczony jest ryzykiem powikłań, np. wystąpienia krwawień, czy powstania zrostów po otwarciu jamy macicy.
Czy współczesna medycyna oferuje pacjentkom niefarmakologiczne metody małoinwazyjne?
Oczywiście. W tym obszarze mamy dwie możliwości leczenia. Pierwszą z nich jest embolizacja polegająca na selektywnym wprowadzaniu – obrazowo to ujmując – korków do światła tętnic macicznych unaczyniających i odżywiających mięśniaki. Efektem, jaki osiągamy jest nagłe odcięcie przepływu krwi w mięśniaku i jego obumieranie. Metoda ta jest skuteczna, w sytuacji, gdy mięśniak jest unaczyniony głównie przez tętnice maciczne. Zdecydowaną jej zaletą jest nieinwazyjność, natomiast istotnym problemem jest duża bolesność. Dolegliwości bólowe są szczególnie silnie odczuwane przez pierwszy tydzień po zabiegu, a pacjentkom w tym czasie oferuje się terapie przeciwbólową, czasami nawet z zastosowaniem pochodnych morfiny. Ból po embolizacji mięśniaków można porównać do bólu wywołanego zawałem serca, który również jest pewną formą obumierania tkanek.
Drugą, i jednocześnie najbardziej nowoczesną, małoinwazyjną metodą, jest ultradźwiękowa koagulacja mięśniaka pod kontrolą rezonansu magnetycznego. Przy pomocy specjalnej nakładki emitowane są wiązki ultradźwięków, które koncentrują się w kolejnych obszarach mięśniaka, podgrzewają je do temperatury 70-80 st. C, co powoduje martwicę punktową tych obszarów. Zabieg wykonywany jest w sedacji (z użyciem leków uspokajających) i trwa, w zależności od wielkości zmiany, od jednej do trzech godzin. Zdecydowaną zaletą tego rozwiązania jest jego bezbolesność, skuteczność oraz to, że pacjentka praktycznie tego samego dnia może udać się do domu. Metoda ta zdaje się być przyszłością medycyny i ginekologii, gdyż oszczędza pacjentkom bólu, który dotychczas był nieodzownym elementem leczenia mięśniaków macicy.