Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli Program „Profilaktyka i leczenie chorób cywilizacyjnych” STRATEGMED opracowano nieprawidłowo, a do tego realizowano go niezgodnie z przyjętym harmonogramem i planem finansowym. NIK ocenia, że osiągnięcie zasadniczego postępu w zwalczaniu chorób cywilizacyjnych – celu głównego STRATEGMED – będzie trudne lub wręcz niemożliwe.
Zdaniem NIK wadliwa była też jego struktura – brakowało bezpośredniej zależności między celami szczegółowymi, a celem głównym. Realizacja Programu nie była objęta właściwym monitoringiem ani analizą ryzyka. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju nie prowadziło systematycznej jego ewaluacji oraz nie przeprowadziło w badanym okresie kontroli merytorycznej projektów.
W Programie zdefiniowano bazowe i docelowe wartości wskaźników poszczególnych celów szczegółowych oraz określono system zarządzania Programem. Nie określono jednak wskaźników stopnia realizacji celu głównego Programu dotyczącego efektów w zakresie leczenia i profilaktyki zdrowotnej. Program miał być monitorowany poprzez wskaźniki produktu, rezultatu oraz wpływu przyjęte dla celów szczegółowych, mimo że nie zachodził bezpośredni związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy celem głównym a celami szczegółowymi.
Minister Zdrowia miał nieznaczny udział w opracowaniu STRATEGMED, co wynikało z ustawy o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju. Ograniczało to skuteczność interwencji publicznej, tj. dokonanie znaczącego postępu w zwalczaniu chorób cywilizacyjnych. Program STRATEGMED nie odpowiadał wprost zdefiniowanym potrzebom przez Ministra Zdrowia w zakresie zwalczania chorób cywilizacyjnych.
Wartość Programu, przewidzianego do realizacji w latach 2012-2017, ustalono na poziomie 800 mln zł. W rzeczywistości do maja 2017 r. wydano niewiele ponad 40 proc. Środków. Opóźnienia proceduralne przy zawieraniu umów skutkowały niezgodnym z przyjętym planem finansowym przekazywaniem środków publicznych na cele Programu. Ponadto w ramach programu doszło do nadmiernego rozproszenia środków przez ich podział bez wyraźnych priorytetów. W ocenie NIK oznacza to, że osiągnięcie zasadniczego postępu w zwalczaniu chorób cywilizacyjnych – celu głównego programu – będzie bardzo trudne lub wręcz niemożliwe.
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju nie przestrzegało określonych w Programie ram czasowych i finansowych. Realizacja projektów wyłonionych w kolejnych trzech konkursach programu STRATEGMED została opóźniona w stosunku do założeń harmonogramu nawet o trzy lata (termin realizacji projektów z III konkursu upływa najwcześniej w I półroczu 2020 r. przy zakładanym w Programie terminie – I połowa 2017 r.).
Zdaniem NIK w takiej sytuacji rzetelnym i celowym działaniem byłoby rozważenie racjonalności dalszej realizacji programu lub przynajmniej dostosowanie harmonogramu i planu finansowego programu STRATEGMED do zaistniałych okoliczności.
Nieadekwatnie do celu głównego określono dwa cele szczegółowe. Dotyczyły one stworzenia zespołów badawczych o silnej pozycji międzynarodowej oraz wzrostu pozycji międzynarodowej Polski w zakresie badań naukowych. Izba stwierdziła, że związek z celem głównym pośrednio miał jedynie trzeci cel – transfer know-how i nowych technologii w zakresie profilaktyki, diagnostyki, terapii i rehabilitacji z polskich instytucji naukowych do gospodarki.
Ponadto wskaźniki realizacji STRATEGMED nie odnosiły się bezpośrednio do poprawy warunków i skuteczności leczenia pacjentów w Polsce w zakresie chorób onkologicznych, kardiologicznych lub neurologicznych, a jedynie do efektywności naukowej zespołów badawczych.
Oceniając projekt Programu zwrócono uwagę, że było to pierwsze działanie w czterech obszarach nauki i praktyki medycznej (neurologii i zmysłów, onkologii oraz medycyny regeneracyjnej), jakie podejmowało potrzebę kompleksowego wspierania badań w Polsce na rzecz poprawy jakości życia osób z chorobami cywilizacyjnymi, wpisując się zarazem w cele polityki innowacyjności. W dokumencie nie dokonano jednak np. wyboru działań priorytetowych, wynikających z oceny istotnych potrzeb w zakresie profilaktyki i diagnostyki chorób. Zdaniem NIK, prawidłowo sformułowany program badawczy nt. profilaktyki i leczenia umożliwiłby poprawę stanu opieki medycznej poprzez wdrażanie efektów badań naukowych prowadzonych w ramach STRATEGMED.
więcej: www.nik.gov.pl