Dzięki odkryciu dokonanemu na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego pojawiła się realna szansa na stworzenie suplementów diety, które przyniosą ulgę stale rosnącej grupie alergików a także chorym cierpiącym na nieswoiste stany zapalne jelit.
Odkrycie dokonane przez dr Ewę Kozłowską z Zakładu Immunologii na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego dotyczy związku pomiędzy występowaniem nadmiernej reakcji immunologicznej organizmu a ilością lipopolisacharydu, czyli składnika błony komórkowej niektórych bakterii, występujących między innymi w przewodzie pokarmowym. W nadmiernej ilości lipopolisacharyd może powodować wstrząs septyczny i śmierć. Dr Kozłowska odkryła, że ten sam związek odpowiednio dawkowany i podany może hamować nadmierną reakcję układu odpornościowego. Dzięki właściwej suplementacji lipopolisacharydu można kontrolować reakcję immunologiczną organizmu. Odkrycie zostało zgłoszone do ochrony patentowej.
Dr Ewie Kozłowskiej udało się potwierdzić, że odkryty mechanizm komórkowy łagodzi również objawy choroby Crohna. „Zbadany mechanizm działania wskazuje, że lipopolisacharyd może łagodzić objawy lub zapobiegać chorobie Crohna. W przypadku myszy efektem jego zastosowania była znacząca poprawa. Zakładamy, że podobnie będzie w przypadku ludzi. Jednocześnie można przypuszczać, że działanie mechanizmu będzie skuteczne w przypadku alergii pokarmowych. Obecnie prowadzone badania obejmujące jeden z alergenów mają potwierdzić tę hipotezę” – mówi dr Ewa Kozłowska z Wydziału Biologii UW.
Szansa na skuteczne leczenie
„Jeśli prowadzone przez dr Ewę Kozłowską badania potwierdzą hipotezę, możliwe będzie bardziej precyzyjne ukierunkowane leczenie uciążliwych alergii i choroby Crohna. Celem terapii będzie stłumienie nadmiernej reakcji układu odpornościowego nakierowanej na konkretny alergen, a nie działanie mniej korzystne na poziomie globalnym. W szczególności możliwe będzie stworzenie suplementów diety pozwalających łagodzić lub leczyć reakcje wywoływane przez takie alergeny jak na przykład białko jaja kurzego czy orzeszki ziemne, znane jako te wywołujące najsilniejsze, groźne dla życia reakcje” – mówi Robert Dwiliński, dyrektor Uniwersyteckiego Ośrodka Transferu Technologii, który wspiera zespół dr Kozłowskiej w komercjalizacji odkrycia.
Obecnie prowadzone są prace badawcze nad jednym z alergenów. Uzyskanie potwierdzenia będzie pozwalało założyć, że mechanizm zadziała w przypadku innych alergenów. Docelowo można myśleć o produkcji suplementów, które będą uzupełniać braki lipopolisacharydu w jelitach do właściwego poziomu. Rezultatem byłoby złagodzenie objawów lub całkowite wyleczenie poprzez osiągnięcie stanu, w którym układ odpornościowy nie byłby nadmiernie aktywny w kontakcie z danym alergenem. Ostatecznie oznaczałoby to, że możliwe będzie przyniesienie ulgi stale rosnącej grupie alergików i chorych cierpiących na nieswoiste stany zapalne jelit.
Stosowane obecnie standardowe leczenie w przypadku nieswoistych stanów zapalnych jelit i alergii pokarmowych polega na zastosowaniu glikokortykosteroidów (popularnych sterydów), leków przeciwzapalnych i immunosupresyjnych (hamujących niekorzystną odpowiedź układu immunologicznego). Choć skuteczny, ten sposób postępowania obarczony jest znaczną ilością uciążliwych działań niepożądanych. Sterydy hamują odpowiedź immunologiczną organizmu w sposób globalny, co czyni organizm bardziej podatnym na inne zagrożenia.
Wysokie koszty nieswoistych zapaleń jelit i alergii
Choroba Crohna dotyka w szczególności mieszkańców krajów wysoko rozwiniętych Europy i Ameryki Północnej. Dotychczas nie rozpoznano dokładnych przyczyn jej występowania ani skutecznych sposobów leczenia. Wśród mechanizmów powstawania choroby wymienia się trzy główne czynniki: osobniczą skłonność uwarunkowaną genetycznie, działanie mikroflory jelitowej oraz odpowiedź immunologiczną błony śluzowej pacjenta. Choroba wystąpi, jeśli u osoby podatnej genetycznie rozwinie się patologiczna odpowiedź układu odpornościowego na drobnoustroje mikroflory jelitowej. Dolegliwości mogą dotyczyć każdego odcinka przewodu pokarmowego.
Choroba Crohna jest jednym z najczęściej występujących schorzeń zaliczanych do grupy nieswoistych stanów zapalnych jelit, czyli przewlekłych chorób przewodu pokarmowego, zwłaszcza jelita cienkiego i grubego. Typowe objawy to bóle brzucha, biegunka, gorączka i utrata masy ciała. Choroba zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory jelita grubego. Częstość występowania tego typu schorzeń rośnie – według danych brytyjskich podwaja się co około 10 lat.
Szacunki dokonane w USA pokazują, że bezpośrednie koszty spowodowane chorobami nieswoistych stanów zapalnych jelit sięgają rocznie od 1,7 do 10 mld dolarów. Koszty pośrednie mogą przekraczać nawet 20 mld dolarów. Wydajność pracy cierpiących spada o ponad 30%, co oznacza, że chory pracuje tygodniowo blisko 14 godzin mniej od osoby zdrowej.
Nieswoiste zapalenie jelit związane są z nadmierną reakcją układu immunologicznego. Organizm uruchamia reakcję obronną w odpowiedzi na substancję, która jest postrzegana jako zagrożenie. Jednocześnie powinny jednak włączać się również mechanizmy hamujące, co zapobiega wystąpieniu stanu zapalnego.
Alergie pokarmowe, podobnie jak nieswoiste stany zapalne jelit, polegają na nadmiernej reakcji układu odpornościowego organizmu na alergeny, m.in. substancje spożywcze. Dolegliwości i objawy alergii mogą być bardzo poważne i również prowadzić do wstrząsu, a w skrajnych przypadkach do śmierci. Jak podaje Polskie Towarzystwo Alergologiczne, alergie dotykają 6% dzieci i od 2 do 4% dorosłych, a zapadalność na choroby alergiczne na całym świecie jest coraz wyższa. Alergie ze względu na częstość występowania zalicza się do chorób społecznych. Choroba poprzez wpływ na stan psychoemocjonalny, rozwój psychofizyczny oraz kontakty społeczne znacznie obniża jakość życia alergików oraz ich rodzin.
Na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego prowadzone są zaawansowane prace badawcze mające na celu potwierdzenie hipotezy o możliwości leczenia chorób zapalnych przewodu pokarmowego oraz alergii przy pomocy produktu pochodzenia bakteryjnego. Naukowcy badają m.in. wpływ toksyny bakteryjnej na nadmierną reakcję układu odpornościowego leżącą u podłoża tych chorób.