Projekt Razem dla Zdrowia pokazał, że jesteśmy gotowi jako społeczeństwo do efektywnego dialogu, rozumiejącego i szanującego różne podejścia i oczekiwania, łączącego się we wspólnych celach ponad środowiskowymi podziałami. Brakuje natomiast docenienia przez decydentów rekomendacji wypracowanych tą drogą oraz korzystania z nich przy reformowaniu systemu. Pacjenci nie odnoszą widocznych korzyści z dotychczas przeprowadzonych zmian i wzrostu nakładów na ochronę zdrowia.
Głównym celem projektu Razem dla Zdrowia realizowanego ze środków EFS w latach 2016-2018 było zbudowanie dialogu społecznego oraz współpracy pomiędzy administracją publiczną a partnerami społecznymi (organizacjami pacjentów, świadczeniodawcami oraz przedstawicielami zawodów medycznych – izbami lekarzy, pielęgniarek i farmaceutów).
W ramach ponad dwuletniej realizacji projektu przeprowadzono 11 debat z udziałem ww interesariuszy, które dotyczyły istotnych bieżących problemów systemu ochrony zdrowia, przeprowadzono badania społeczne oczekiwań pacjentów i zawodów medycznych od kierunków wskazywanych podczas debat zmian, przygotowano 10 raportów przedstawiających wyniki debat, badań społecznych, analizy najlepszych praktyk oraz rekomendacje dla administracji publicznej, będące wspólnym stanowiskiem debatujących środowisk zainteresowanych procesami transformacji systemowej.
Większość rekomendacji koncentrowała się wokół zbudowania pacjentocentrycznego systemu opieki zdrowotnej. Wszystkie zostały przekazane partnerom projektu – Naczelnej Izbie Lekarskiej, Naczelnej Izbie Pielęgniarek i Położnych, Naczelnej Izbie Aptekarskiej, organizacjom pacjentów biorącym udział w projekcie, kierownictwu Ministerstwa Zdrowia, Narodowego Funduszu Zdrowia, Głównej Inspekcji Sanitarnej, Instytutowi Zdrowia Publicznego PZH oraz wielu innym instytucjom i podmiotom działającym w ochronie zdrowia.
W ramach projektu udało się wypracować zbiorcze rekomendacje dla administracji publicznej dotyczące wdrożenia najważniejszych elementów pacjentocentrycznej transformacji systemu ochrony zdrowia. Przedstawiono je Ministrowi Zdrowia oraz Radzie Dialogu Społecznego w formie infografiki opublikowanej w grudniu 2017 roku jako wyraz oczekiwań pacjentów od kierunków zmian systemowych w ochronie zdrowia. Pod tymi rekomendacjami podpisało się 40 organizacji pacjentów. Nie zostały one jednak skomentowane przez decydentów ani wykorzystane w toczącej się debacie Wspólnie dla Zdrowia. Zasoby projektu Razem dla Zdrowia to dotychczas niewykorzystane źródło gotowych rozwiązań by uczynić system opieki zdrowotnej bardziej efektywnym i skoncentrowanym na pacjencie.
„Kończymy projekt ze smutnym przekonaniem, że środki Unii Europejskiej przeznaczone na realizację projektu nie zostały przez administrację publiczną wykorzystane dla dobra publicznego, ponieważ zabrakło woli decydentów by pochylić się nad ogromną pracą wykonaną w projekcie przez najważniejsze środowiska – to frustrujące uczucie, że jako kraj nie jesteśmy w stanie tego dorobku wykorzystać” – uważa Ewa Borek, Fundacja My Pacjenci.
Zofia Małas, Prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych podkreśla, że „w czasie realizacji projektu Razem dla Zdrowia:partnerzy projektu we współpracy z pacjentami przyczynili się do identyfikacji barier, potrzeb pacjentów i przedstawicieli środowisk medycznych w systemie ochrony zdrowia. W organizowanych konferencjach i warsztatach, ze szczególnie ważnym i aktywnym udziałem pacjentów, brali udział również przedstawiciele administracji publicznej i świadczeniodawców, co powinno przyczynić się do wdrożenia wypracowanych w projekcie rekomendacji.
Badania opinii i opracowanie bardzo wartościowych raportów, analizujących wiele obszarów i problemów w ochronie zdrowia, to ogromna praca wykonana w czasie realizacji projektu. Jednakże najważniejszą wartością projektu Razem dla Zdrowia było to, że stawialiśmy pacjenta w centrum systemu, a wskazane i zalecane kierunki zmian polityki zdrowotnej powinny zostać uwzględnione przez administrację publiczną, a zatem poprawić sytuację pacjentów i pracowników ochrony zdrowia.”
Profesor Romuald Krajewski z Naczelnej Rady Lekarskiej zwraca uwagę na zasadność kontynuacji projektu – „dyskusje, konsultacje i współpracę pomiędzy organizacjami pacjentów a lekarzami i innymi pracownikami ochrony zdrowia docenialiśmy od dawna i zaczęliśmy być Razem dla Zdrowia jeszcze przed rozpoczęciem projektu. Projekt stworzył znacznie większe możliwości działania, umożliwił prowadzenie sondaży, organizowanie spotkań, publikacje. Najważniejszym efektem tej pracy jest zwiększenie świadomości potrzeby udziału pacjentów nie tylko w dyskusjach ale i w decyzjach dotyczących zarówno polityki zdrowotnej i administrowania systemem. Opracowane propozycje powinny być dobrą podstawą do dalszych podobnych dyskusji i konsultacji. Szkoda, że projekt się kończy, bo powinien raczej być dobrym początkiem stałej, jeszcze bardziej wspieranej współpracy.
Czy pacjenci odczuwają, że system ochrony zdrowia się zmienia?
Na zakończenie projektu Razem dla Zdrowia przeprowadzono badanie jakościowe wśród 20 organizacji pacjenckich dotyczące oceny odczuwalnych zmian w systemie ochrony zdrowia w okresie ostatnich dwóch lat. Pytania kierowane do organizacji pacjentów dotyczyły następujących obszarów:
- dostępu pacjentów do informacji
- dostępu pacjentów do świadczeń
- jakości leczenia
- profilaktyki pierwotnej i wtórnej
- konieczności ponoszenia wydatków prywatnych
Pacjenci oceniają, że nie nastąpiły istotne zmiany w żadnym z badanych obszarów ochrony zdrowia, a jeżeli jakiekolwiek działania zostały wdrożone w celu poprawy sytuacji pacjentów, to nie są to zmiany wystarczające bądź nie trafiają w kluczowe niezaspokojone potrzeby pacjentów. Podawano przykłady pseudousprawnień w korzystaniu z informacji lub świadczeń – opartych na słusznych założeniach, ale realizowanych niesprawnie i nieefektywnie. Kolejki, nierówności w dostępie do świadczeń, długi czas oczekiwania na poradę specjalistyczną, wysokie wydatki prywatne na ochroną zdrowia – to nadal najpilniejsze nierozwiązane problemy pacjentów. Pacjenci są coraz bardziej świadomi swoich praw, ale nadal zagubieni w systemie, który nie zmienia się na bardziej przyjazny. Istniejące systemy informacji (NFZ) nie podają prawdziwych danych – typu czas oczekiwania na dane świadczenie, podobnie oceniana jest infolinia TIP. Badani odczuwają, że podstawowy problem, jakim są kolejki nie ulega zmniejszeniu, a w wielu wypadkach wręcz przeciwnie – kolejki są coraz dłuższe. Oczekują pilnie czytelnej informacji o okresie oczekiwania na dane świadczenie medyczne z danymi takimi jak: efektywności i jakość leczenia w poszczególnych ośrodkach. Wszyscy badani są zgodni, że wzrosły prywatne nakłady pacjentów na badania i świadczenia specjalistyczne. Zainteresowanie wynikami projektu wyraziła Najwyższa Izba Kontroli, która zamierza je wykorzystać przy podejmowanych w przyszłości kontrolach, a także w pracach analitycznych przy formułowaniu wniosków systemowych dotyczących funkcjonowania systemu ochrony zdrowia.
Wyniki badania Fundacji MY Pacjenci są bowiem zbieżne z kontrolą NIK, której wyniki opublikowano w grudniu 2018 i która wskazuje na:
– nierówności w dostępie do świadczeń
– wydłużenie kolejek w części zakresów świadczeń,
– wysoki udział kosztów leczenia szpitalnego w kosztach świadczeń ogółem
– mniej świadczeń realizowanych w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej.
Wyniki wywiadów z organizacjami pacjentów oraz kontrola NIK wskazują na fakt, że pomimo istotnego wzrostu nakładów na ochronę zdrowia w ostatnich latach podstawowe problemy pacjentów pozostają nierozwiązane i to nie pacjenci są beneficjentami zwiększonych nakładów na zdrowie. „Wykorzystaliśmy wraz z partnerami projekt dialogu społecznego Razem dla Zdrowia żeby wskazać administracji publicznej w jakim kierunku powinien zmieniać się system opieki zdrowotnej aby stawał się bardziej nowoczesny, skuteczny, bezpieczny i pacjentocentryczny. Realizacja tych kierunków zmian zapewni, że pacjenci odczują oczekiwaną zmianę. Pozostaje po projekcie 10 unikalnych raportów, dotyczących następujących zagadnień:
- Podstawowa opieka zdrowotna – jaka jest i jakiej oczekujemy
- Bezpieczny Pacjent – tworzenie kultury bezpieczeństwa i jakości leczenia
- E-zdrowie – czego oczekują pacjenci
- Otyłość dzieci – konieczna profilaktyka
- System ochrony zdrowia jakiego potrzebują pacjenci – organizacja i finansowanie
- Współpłacenie za świadczenia zdrowotne
- System informacji i wsparcia pacjentów i obywateli
- Jak skrócić olejki do świadczeń zdrowotnych?
- Prawa pacjenta – czas na zmiany
- Pacjentocentryczne mierniki w onkologii
Liczymy że ten unikalny dorobek wynikający z debat i badań społeczny stanie się przedmiotem prac w resorcie zdrowia i wytyczy kierunek tak oczekiwanej pacjentocentrycznej transformacji systemowej”- podsumowuje Ewa Borek, Fundacja MY Pacjenci.