Komisja Europejska postawiła sobie w strategii walki z rakiem ambitny plan ograniczenia liczby palaczy nałogowych do 5% populacji do roku 2040. W Polsce nałogowo pali papierosy około 8 mln palaczy co odpowiada ponad 20% populacji. Drugie tyle narażone jest na tzw. bierne palenie. 70% palaczy deklaruje wolę podjęcia działań wyjścia z nałogu. Takie cele oznaczają, że w Polsce rzuci skutecznie palenie papierosów blisko 2 mln palaczy nałogowych rocznie.
Za palenie papierosów płacimy społecznie, finansowo, zdrowotnie ogromną cenę – szacunki mówią, że Polska, co roku na leczenie chorób wywołanych przez palenie, wydaje ponad 15 miliardów złotych. Kolejnych 18 miliardów, wg Banku Światowego, pochłaniają społeczne koszty chorób, wywołane przez palenie. Koszty łączne palenia kształtują się więc na poziomie 33 mld złotych rocznie. Dochody podatkowe budżetu państwa z tytułu produkcji i sprzedaży wyrobów tytoniowych to ok. 28,7 mld zł (2019).
Nasze społeczeństwo tradycyjnie pali. Czy transformacja i wdrożenie prawa, które prowadzić będzie do zaniku dostępności papierosów i wyeliminowania papierosów z życia jest możliwe w naszym kraju? Między innymi te zagadnienia i pytania były przedmiotem debaty toczącej się w ramach 4. Kongresu „Zdrowie Polaków”.
W ślad za wnioskami z debaty „Polska bez papierosów” na tegorocznym, 4. Kongresie „Zdrowie Polaków”, apelujemy do Rządu i Ministra Zdrowia o podjęcie systemowych działań mających na celu ograniczenie dostępu do papierosów w Polsce, a tym samym – zmniejszanie liczby palących, która od lat utrzymuje się na bardzo podobnym stałym poziomie.
Debata „Polska bez papierosów” (4. Kongres „Zdrowie Polaków” 2022) – początek: 6:12:28
W Polsce, zgodnie z ostatnimi danymi Eurobarometru Komisji Europejskiej, papierosy pali nałogowo 26% populacji. To wynik powyżej średniej unijnej. Rośnie też liczba pacjentów palących, którzy z powodu papierosów chorują głównie na choroby sercowo-naczyniowe, nowotwory płuc, krtani, gardła czy trzustki, ale także choroby układu oddechowego. Równolegle od początku tego roku, pomimo podwyżki akcyzy, sprzedaż papierosów w naszym kraju drastycznie wzrosła – w pierwszym półroczu aż o blisko 13% w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego.
Zgodnie z publicznie dostępnymi danymi publikowanymi przez Ministerstwo Zdrowia, co roku z powodu chorób wywołanych paleniem umiera przeszło 80 tysięcy Polek i Polaków. To oznacza, że z mapy Polski znika miasto wielkości Jeleniej Góry. Przerażające są wyniki badań, zwłaszcza wśród nieletnich, prowadzone zarówno przez placówki państwowe, jak i prywatne. Jak ustalił Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny – Państwowy Instytut Badawczy (NIZP-PZH PIB) ponad połowa polskich uczniów ma za sobą swojego pierwszego papierosa, a inne badania prowadzone przy udziale m.in. Uniwersytetu Warszawskiego wskazują, że aż 12% nieletnich przyznaje się do codziennego palenia papierosów. Zgodnie z ostatnim badaniem ESPAD, aż 7 na 10 (71,2%) uczniów polskich szkół w przedziale wiekowym 15-16 lat oceniło, że zakup papierosów jest dla nich „dość łatwy” lub „bardzo łatwy”, pomimo obowiązującego zakazu sprzedaży papierosy nieletnim. Blisko połowa młodych (46,8%) w tym wieku twierdzi, że palenie papierosów „od czasu do czasu” wiąże się z małym lub nawet żadnym ryzykiem.
Kongresowi „Zdrowie Polaków” w tym roku przyświecało hasło „Profilaktyka zdrowotna i innowacyjne rozwiązania w ochronie zdrowia”. Jego celem było pokazanie postępów i współczesnych możliwości medycyny oraz budowanie postaw prozdrowotnych poprzez wdrażanie różnorodnych programów profilaktycznych. Ważne miejsce w dyskusji zajmuje także prezentowanie różnych strategii działania instytucji państwowych, samorządowych, naukowych, klinicznych oraz grup ekspertów, organizacji pacjentów, które miały, mają, a w szczególności będą miały wpływ na kondycję naszego społeczeństwa.
Dlatego też, zaniepokojeni skalą papierosowej epidemii w polskim społeczeństwie, apelujemy do Rządu o:
- stworzenie ram czasowych, budżetowych i organizacyjnych, czyli tzw. mapy drogowej projektu „Polska bez papierosów”, z wykorzystaniem szeroko zakrojonej profilaktyki i doświadczeń międzynarodowych, która doprowadziłaby do znaczącego ograniczenia dostępności papierosów w Polsce;
- stworzenie warunków skutecznego zniechęcania potencjalnych palaczy do wejścia w nałóg oraz zachęcania tych już uzależnionych, aby rozpoczęli walkę z nałogiem;
- stworzenie skutecznej polityki akcyzowej, utrudniającej dostęp do papierosowej trucizny, zwłaszcza osobom nieletnim;
- wprowadzenie prawa nakazującego producentom i dystrybutorom papierosów ujednolicenia opakowań tak, aby nie stwarzały one wrażenia atrakcyjności;
- wprowadzenie podstaw prawnych umożliwiających podwyższenie kar za sprzedaż papierosów nieletnim, popartych skuteczną egzekucją;
- uporządkowanie rynku używek nikotynowych, w tym tzw. alternatyw, poprzez prawne zdefiniowanie produktów obecnych na rynku, oznaczanie ich szkodliwości w skali bezwzględnej i porównywalnej do papierosów;
- stworzenie procedury badawczej i certyfikującej na podstawie składu i toksyczności tzw. alternatyw do papierosów – substancje wykorzystywane w płynach do e-papierosów, wkładach do podgrzewaczy tytoniu oraz innych formach produktów zawierających nikotynę – lub o przekazanie takich kompetencji istniejącej już instytucji publicznej;
- przeznaczenie części kwoty wpływającej do budżetu państwa z tytułu podatku akcyzowego na papierosy na stworzenie w każdym województwie specjalistycznych poradni odwykowych współpracujących z lekarzami podstawowej opieki zdrowotnej.
Lepsze jutro bez papierosów jest w Polsce możliwe, ale przy tej skali problemu oraz ogromu tragicznych konsekwencji nałogu potrzebne jest przygotowanie oraz wdrożenie kompleksowych i konsekwentnie realizowanych działań z udziałem ekspertów, organizacji pacjenckich, a także przedstawicieli rządu. Działania te powinny iść w kierunku stworzenia pakietu rozwiązań, które otworzyłyby drogę do Polski bez papierosów.
Zdjęcie główne: Freepik – Freepik.com