„Konieczne zmiany w organizacji i finansowaniu sieci szpitali i medycznych instytutów badawczych”. Rekomendację 5. przedstawia Piotr Nowicki, dyrektor Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.
Rekomendujemy przebudowę obecnego systemu, która powinna uwzględniać zarówno potrzeby pacjentów, jak i możliwości finansowe kraju. Podstawowa opieka zdrowotna oraz ambulatoryjna opieka specjalistyczna powinny stanowić fundament systemu, podczas gdy szpitalnictwo powinno pełnić funkcję komplementarną. Każdy poziom ochrony zdrowia powinien realizować swoje specyficzne zadania, a instytuty medyczne powinny pełnić funkcję centrów kompetencji, promując edukację, standardy terapeutyczne i współpracę z innymi podmiotami leczniczymi. Ważne jest też doprecyzowanie roli instytutów w systemie ochrony zdrowia – czy powinny pełnić funkcję badawczą, edukacyjną, leczniczą, czy wszystkie razem tak jak do tej pory. Czy mają być, jak to było w zamyśle decydentów przed kilkudziesięciu i wcześniej – przed ponad stu laty, ramieniem resortu ze zleconymi konkretnymi zadaniami do wykonania.
Rekomendujemy upowszechnienie znanej polityki „odwracania piramidy świadczeń”. To koncepcja, zgodnie z którą większy nacisk należy położyć na rozwój podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), w tym zwiększenie uprawnień lekarzy POZ do zlecania bardziej zaawansowanych badań diagnostycznych, oraz ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (AOS), co pozwoliłoby odciążyć szpitale, szczególnie te o najwyższym stopniu referencyjności. Istnieje konieczność poprawy alokacji środków oraz dostosowania systemu finansowania do specyfiki i kosztowności usług wysokospecjalistycznych. Przy podziale środków należy uwzględnić specyfikę regionalną i wysoki poziom referencyjności wybranych ośrodków.
Rekomendujemy wprowadzenie takich mechanizmów systemowej referencyjności, które pozwoliłyby na lepsze zarządzanie przepływem pacjentów oraz optymalne wykorzystanie zasobów medycznych. Podstawowe kroki w tym kierunku to m.in.: przypisanie określonych zadań jednostkom o różnych poziomach referencyjności, rozwój telemedycyny (zastosowanie technologii zdalnych w rehabilitacji i konsultacjach mogłoby poprawić dostępność usług), a także wsparcie POZ (większe zaangażowanie lekarzy rodzinnych w opiekę nad pacjentami po leczeniu wysokospecjalistycznym).
Rekomendujemy także stworzenie jasnych standardów diagnostyczno-terapeutycznych, które określałyby nie tylko sposób leczenia, ale także rolę poszczególnych podmiotów w ścieżce pacjenta. Istnieje pilna potrzeba lepszego zarządzania pacjentami w systemie referencyjnym, aby ośrodki o najwyższym poziomie referencyjności mogły się skupić na najbardziej skomplikowanych przypadkach, a procedury medyczne byłyby odpowiednio wyceniane.
Piotr Nowicki, dyrektor Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie:
– To rozbudowana, trzystopniowa rekomendacja. Każdy z trzech stopni przedstawię osobno.
Po pierwsze, odwrócenie piramidy świadczeń, czyli rozszerzenie kompetencji podstawowej opieki zdrowotnej oraz ambulatoryjnej opieki specjalistycznej tak, ażeby przenieść ciężar lecznictwa z lecznictwa szpitalnego i z wykorzystania bardzo drogich i bardzo potrzebnych dla najcięższych przypadków zasobów na rzecz tego, żeby pacjentowi udzielać opieki jak najłatwiej, jak najbliżej i w warunkach, gdzie nie trzeba będzie kłaść go do szpitala. I oczywiście adekwatnie do tego odwrócenia piramidy świadczeń ustawienie innego systemu opieki zdrowotnej pod finansowanie, czyli – mówiąc krótko – tak, żeby strumienie pieniędzy, czyli środków finansowych, były adekwatnie kierowane tam, gdzie są one potrzebne.
Po drugie – referencyjność, czyli podział rynku i uwzględnienie tego, że nie wszyscy na rynku są równi, że nie wszyscy mają takie samo doświadczenie, że nie wszyscy mają taką samą wiedzę, takie same zasoby zarówno ludzi, sprzętu, jak i możliwości wykonawstwa itd. Chodzi o podzielenie rynku tak, żeby ci, którzy mają najlepsze zasoby, największe, robili najbardziej skomplikowane rzeczy specjalistyczne. I tak adekwatnie w kolejnych etapach schodzenia na dół. Oczywiście w powiązaniu tego z finansowaniem.
Ostatnia rzecz, czyli standardy postępowania diagnostyczno-terapeutycznego. Po pierwsze, żebyśmy dobrze lokowali zasoby, adekwatnie do tego, żeby wykonywać pacjentowi to, co jest mu bezwzględnie potrzebne, i uzyskiwać jak najszybciej korzyści diagnostyczno-terapeutyczne; po drugie, żeby pokazywać pacjentowi jasną ścieżkę w systemie, żeby się nie gubił, tylko mógł iść według określonej ścieżki tak, żeby opieka nad nim była jak najłatwiejsza, jak najkrótsza i przynosiła jak najszybciej jak najlepsze efekty.
Rekomendację zaprezentowano podczas spotkania „Nauka dla zdrowia społeczeństwa w Roku Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki”, które odbyło się 3 marca 2025 r. w Senacie RP.
Link do transmisji Prezentacja Raportu z 6. Kongresu „Zdrowie Polaków” oraz wręczenie nagród „Perspektywy Medycyny”. – YouTube
Tekst i foto: Marta Jakubiak