Sezon jesienno-zimowy w pełni. Nie zapominajmy, że nie tylko COVID-19, ale także grypa ciągle stanowi poważne zagrożenie dla naszego zdrowia i życia – szczególnie narażone są osoby z grup podwyższonego ryzyka, a wśród nich dzieci. Dzięki rozporządzeniu Ministerstwa Zdrowia, coraz więcej grup społecznych może zaszczepić się zupełnie za darmo lub skorzystać z 50% refundacji.
Według meldunków NIZP-PZH, od początku września na grypę i choroby grypopodobne[1] zachorowało ponad 840 tys. osób. W ubiegłym sezonie liczba przypadków w tym samym okresie czasu wyniosła 454 tys. – oznacza to, że dziś chorych jest niemal dwa razy więcej niż rok temu! Warto też podkreślić, że 55% wszystkich chorych na grypę to dzieci poniżej 14 roku życia. Ważnym krokiem na drodze do zapobiegania rozprzestrzeniania się wirusa grypy są szczepienia.
Grupy najbardziej narażone na zachorowanie
Należy pamiętać, że grypa jest chorobą podstępną i atakuje niespodziewanie, a poważne powikłania będące jej skutkiem mogą wystąpić w każdym wieku. Grupami najbardziej narażonymi na ich pojawienie się są:
- dzieci
- osoby starsze
- osoby z przewlekłymi schorzeniami (takim jak astma, cukrzyca czy choroby serca)
- kobiety w ciąży
- osoby z upośledzoną odpornością
W transmisji grypy kluczową rolę odgrywają dzieci. Nie tylko stanowią główny rezerwuar wirusów, ale także mogą wystąpić u nich poważne powikłania pogrypowe, takie jak zapalenie ucha środkowego, zapalenie płuc, zapalenie zatok obocznych nosa czy drgawki gorączkowe. Dzieci są szczególnie narażone na zachorowanie z racji tego, że nie mają w pełni rozwiniętego układu odpornościowego[2]. Według danych WHO, każdego roku na grypę choruje 20-30% dzieci; dla porównania, choroba ta dotyka tylko około 5-10%[3] osób dorosłych. Na każde 10 dzieci, które opuściły szkołę z powodu grypy, przypada 8 członków gospodarstwa domowego, którzy również złapali wirusa[4], co pokazuje rolę najmłodszych w jego rozprzestrzenianiu.
Obecnie możemy zauważyć spore obciążenie systemu ochrony zdrowia. Oddziały pediatryczne pękają w szwach: coraz więcej dzieci choruje nie tylko na grypę, ale również na wirus RS, który jest równie niebezpieczny. Ze względu na napiętą sytuację epidemiologiczną i zajmowanie coraz większej liczby miejsc w szpitalach przez dzieci z infekcjami grypowymi, grypopodobnymi lub RSV planowane przyjęcia i zabiegi są odwoływane. W Polsce występuje bardzo niski poziom wyszczepialności dzieci (poniżej 1%), dlatego wirus rozprzestrzenia się tak szybko i tak łatwo. Jak można temu zapobiec? Poddać się szczepieniu, które chroni nie tylko osobę zaszczepioną, ale również jej otoczenie.
Jak zabezpieczyć się przed grypą?
Regularna aktywność fizyczna, zbilansowana dieta, bogata w warzywa i owoce, a także odpowiednia ilość snu wzmacniają układ odpornościowy. Częste mycie rąk, wietrzenie pomieszczeń, stosowanie chusteczek higienicznych stanowią proste środki, które również pozwalają ograniczyć transmisję wirusa. Jednak najskuteczniejszą metodą w walce z grypą są szczepienia, zalecane przez międzynarodowe środowiska medyczne, m.in. WHO czy Polskie Towarzystwo Wakcynologii. Wykazano, że szczepionka zmniejsza występowanie chorób związanych z grypą oraz ryzyko poważnych powikłań pogrypowych, które mogą skutkować hospitalizacją, a nawet śmiercią. Wzmacnia ona układ odpornościowy, ponadto „uczy” organizm walczyć z wirusem.
Kiedy jest najlepszy czas na przyjęcie szczepionki?
Zaszczepić się można od września do stycznia, gdyż szczyt zachorowań przypada pomiędzy styczniem a marcem. Pacjent zdąży nabyć odporność poszczepienną, gdyż rozwija się ona już w ciągu 2-3 tygodni od przyjęcia szczepienia. Dlatego nie myślmy, że w tym sezonie jest już za późno na szczepienie – przeciwnie, teraz jest idealny czas. Warto dodać, że skuteczność szczepień przeciw grypie u dzieci wynosi 60-90%[5]. Po przyjęciu szczepionki częstotliwość występowania objawów grypopodobnych zostaje zredukowana aż o 84%[6], natomiast zaostrzenia astmy zmniejszają się o 20-41%[7].
„Dzieci należy szczepić przeciw grypie. Po 6 miesiącu życia możliwe jest szczepienie inaktywowanymi (zbitymi) szczepionkami, podawanymi domięśniowo. Po 24 miesiącu życia można podawać szczepionkę żywą (antenuowaną), donosową. Należy pamiętać, że jeśli szczepimy dziecko do lat 9 przeciw grypie po raz pierwszy w życiu, to podajemy dwie dawki szczepionki (bez względu na to, czy to szczepionka donosowa czy domięśniowa) w odstępie minimum 4 tygodni. Zarówno szczepionka donosowa, jak i domięśniowa mają podobną skuteczność w danym sezonie. Szczepić można dziecko co roku szczepionką z nowoopracowanym składem. Warto pamiętać, że dzieci z alergią na białko jaja kurzego mogą się zaszczepić przeciw grypie. Oba rodzaje szczepionki są bezpieczne. Nie można z ich powodu zachorować na grypę – mówi lek. Dagmara Chmurzyńska-Rutkowska, znana na Instagramie jako @mamapediatra_blog.
Kto może zaszczepić się o 50%, a kto o 100% taniej?
W sezonie 2021/22 do Polski trafić ma ponad 4 mln dawek szczepionek przeciw grypie, z czego 1 360 000 będzie dostępne w aptekach w ramach refundacji, 760 000 dawek trafi w pełnej cenie do ZOZ-ów, natomiast pozostałe szczepionki znajdą się w dyspozycji Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych. Pierwsze transze szczepionek pojawiły się już we wrześniu, natomiast w listopadzie na rynek trafi w sumie ponad 300 tys. szczepionek przeciw grypie (donosowe, iniekcyjne). Kolejne transze będą docierały do naszego kraju do połowy grudnia. Warto podkreślić, że w tym roku Ministerstwo Zdrowia rozszerzyło listę osób uprawnionych do skorzystania z refundacji: z bezpłatnych szczepionek przeciw grypie mogą skorzystać seniorzy powyżej 75 roku życia oraz kobiety w ciąży. 50% refundacją objęto osoby w wieku 65-74 lata, dzieci w wieku od 6 miesiąca życia do ukończonych 18 lat oraz osoby w wieku 18-64 lat, które cierpią na choroby współistniejące. Wszyscy inni, którzy nie zostali objęci refundacją, także mogą się zaszczepić, ale już w ramach pełnej odpłatności.
[1] Meldunki epidemiologiczne NIZP-PZH. Dostępne na www.pzh.gov.pl; 01.09.2021-07.10.2021
[2] Brydak L. Grypa – profilaktyka i leczenie u dzieci i młodzieży, Standardy Medyczne/Pediatria 2019, t. 16, s. 162-171.
[3] World Health Organization. Influenza vaccines. WHO position paper. Wkly Epidemiol Rec, 2005;80(33):279-7
[4] Neuzil K.M. Arch Pediatr Adolesc med. 2020; 156: 989-991.
[5] Cohem G.M., Nettleman MD. Economic impact of influenza vaccination in preschool children. Pediatrics Vol. 106(2000).
[6] Jianping H, Xin F, Changshun L, et al. Assessment of effectiveness of Vaxigrip. Vaccine. 1999;17(Suppl 1): S57-S58.
[7] Kramarz p, Destefano F, Gargiullo PM, et. al. Does influenza vaccination prevent asthma exacerbations in children? J Pediatr 2001;138(3):306-10.