Pandemia ukierunkowała uwagę społeczną na zdrowie. Z powodu zagrożenia SARS COV-2 coraz więcej Polaków ma obawy z nim związane. Dlatego presja na samorządy odpowiedzialne za politykę zdrowotną w poszczególnych regionach będzie rosła. To wniosek z debaty plenarnej „Działania samorządu na rzec powszechnej profilaktyki zdrowia”, która odbyła się podczas III Kongresu „Zdrowie Polaków”. Jej moderatorami byli: prof. Henryk Skarżyński i Krzysztof Przybył, prezes Fundacji Polskiego Godła Promocyjnego „Teraz Polska”.
– Dziś najważniejszym celem samorządów każdego szczebla jest zapewnienie zdrowia i dobrej jakości życia mieszkańcom – mówił na wstępie debaty jeden z jej moderatorów, Krzysztof Przybył. – Cele te nabierają szczególnego znaczenia w obliczu zagrożeń demograficznych, cywilizacyjnych oraz środowiskowych i powodują wzrost kosztów, co z kolei stawia bardzo wysoką poprzeczkę przed organizatorami opieki zdrowotnej. Takie dyskusje toczą się często w gronie zarządzających systemem centralnym, jednak dużego znaczenia nabrały też działania lokalne, regionalne. Władze samorządowe są bowiem najbliżej mieszkańców i najlepiej znają ich potrzeby – dodał Krzysztof Przybył.
Jakie zatem wyzwania dostrzegają samorządowcy? Co robią, aby im sprostać? Na te pytania próbowało odpowiedzieć przedstawiciele samorządów z całej Polski, wymieniając wiele różnorodnych programów realizowanych w terenie, adresowanych do dzieci, młodzieży, dorosłych, seniorów, także bezdomnych – począwszy od szczepień przez programy mające na celu wczesne wykrywanie chorób, m.in. Alzheimera, zwalczanie otyłości po programy ukierunkowane na poprawę zdrowia psychicznego, zwłaszcza wśród dzieci. Podczas debaty przedstawiano też programy mające na celu zwalczanie uzależnień, w tym od alkoholu, narkotyków, a w przypadku młodzieży – także gier komputerowych. Kolejni przedstawiciele samorządów zwracali także uwagę na próby poprawienia edukacji zdrowotnej i promowanie zdrowego trybu życia i to od najwcześniejszych lat.
Tak szerokie spektrum działań pokazuje, jak bardzo aktywne są samorządy w tworzeniu programów prozdrowotnych– jak mówił Paweł Rabiej z Instytutu Innowacji Społecznych, doradca prezesa Polskiego Godła Promocyjnego „Teraz Polska” i członek kapituły tej organizacji, były wiceprezydent Warszawy.
– Tę aktywność warto docenić tym bardziej, że do samorządów trafia zaledwie 4 proc. budżetu przeznaczonego na zdrowie w Polsce (reszta pozostaje w dyspozycji NFZ i urzędów centralnych). W ramach tych niewielkich środków, jakimi dysponują samorządy, realizowanych jest bardzo dużo programów mających wpływ na zdrowie mieszkańców miast czy gmin. Samorządy są więc ważnym „graczem” w obszarze zdrowia publicznego, chociaż w ostatnich latach nie były postrzegane w taki sposób, ponieważ polityka zdrowotna była uważana za element polityki centralnej. Samorząd musi być partnerem, bez którego trudno wyobrazić sobie skuteczne dbanie o zdrowie mieszkańców. Tymczasem możliwości samorządów w krzewieniu zdrowego stylu życia nie zawsze są doceniane. Samorządy mają swoje kanały komunikacji – mówił Paweł Rabiej, podając przykład Finlandii, w której realizuje się np. program walki z fake newsami i zaznaczając, że samorządy mają pole do wielu innych działań tego typu.
Jak pogodzić politykę centralną z samorządowym sposobem myślenia, jakie innowacyjne sposoby zarządzania wprowadzić, aby poprzez współpracę z organizacjami pozarządowymi, realizować kolejne cele w zakresie ochrony zdrowia.
– To wyzwanie, przed którym dziś nie sposób uciec – mówił Paweł Rabiej, proponując, aby część decyzji, które obecnie podejmowane są centralnie, była w gestii samorządów. To właśnie regiony – co pokazała pandemia – mają najdokładniejsze mapy wyzwań zdrowotnych i najdokładniejsze dane dotyczące zdrowia mieszkańców.
Debata była okazją do wymiany informacji na temat rozmaitych działań samorządów w obszarze zdrowia. Jak jednak podkreślano, warto częściej porównywać programy lokalne, ich efektywność oraz ich innowacyjność. Poszczególne miasta czy gminy obierają bowiem inne kierunki działań, zależenie od potrzeb społecznych. Podczas takich spotkań przedstawiciele samorządów mogłyby inspirować się nawzajem w tworzeniu nowych, skuteczniejszych programów profilaktycznych.