Coraz więcej młodych osób mierzy się problemami zdrowotnymi, które jeszcze niedawno były domeną starszych pokoleń. Miażdżyca, zazwyczaj kojarzona z brakiem ruchu i niezdrowym stylem życia, dotyczy także aktywnych młodych ludzi[1]. Okazuje się, że przyczyny takiego stanu rzeczy mogą być złożone – od genów, po przewlekły stres i nawet rzadkie choroby metaboliczne, które często nie są brane pod uwagę przy diagnozie na wczesnym etapie.
Obok klasycznych czynników ryzyka, takich jak palenie papierosów czy otyłość, istotne znaczenie mają uwarunkowania genetyczne, zaburzenia hormonalne, a także choroby metaboliczne, jak hipercholesterolemia rodzinna czy rzadszy niedobór (kwaśnej) lipazy lizosomalnej (LAL-D, ang. lysosomal acid lipase deficiency).
– Choroby genetycznie uwarunkowane, takie jak LAL-D, mogą przyspieszyć rozwój zmian miażdżycowych, niezależnie od stylu życia pacjenta. W przebiegu niedoboru lipazy lizosomalnej (LAL-D) obserwuje się zaburzenia gospodarki lipidowej (dyslipidemię), które mogą predysponować do wcześniejszego (niż populacyjnie) rozwoju zmian miażdżycowych – tłumaczy dr hab. Patryk Lipiński, ekspert Fundacji Saventic.
Poniżej przedstawiamy kluczowe przyczyny powstawania wczesnych zmian miażdżycowych, nawet w wieku 20 czy 30 lat.
Brak aktywności fizycznej i nieodpowiednia dieta
Brak aktywności fizycznej oraz nieodpowiednia dieta to jedne z najbardziej znanych przyczyn rozwoju miażdżycy, również wśród młodych osób. Długotrwałe siedzenie, brak regularnych ćwiczeń oraz dieta bogata w tłuszcze trans i cukry sprzyjają odkładaniu się cholesterolu w ścianach naczyń krwionośnych. To prowadzi do tworzenia się blaszek miażdżycowych, które mogą blokować przepływ krwi i zwiększać ryzyko zawału serca czy udaru mózgu. Aby tego uniknąć, warto wprowadzić regularną aktywność fizyczną, np. bieganie lub jazdę na rowerze, oraz zbilansowaną dietę bogatą w błonnik i zdrowe tłuszcze.
Palenie papierosów
Młodzi ludzie, którzy palą papierosy, są narażeni na przyspieszony rozwój miażdżycy[2]. Substancje chemiczne zawarte w dymie tytoniowym, takie jak nikotyna i tlenek węgla, uszkadzają śródbłonek naczyń krwionośnych, co sprzyja procesowi odkładania się cholesterolu w ich ścianach. Uszkodzenie śródbłonka zwiększa stan zapalny i umożliwia łatwiejsze gromadzenie się blaszek miażdżycowych. Co więcej, nawet sporadyczne palenie może znacząco zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Dodatkowo wzrasta ono coraz bardziej w połączeniu z innymi czynnikami, jak otyłość czy brak aktywności fizycznej.
Przewlekły stres
Współczesny, szybki tryb życia, presja związana z nauką, pracą czy karierą, to czynniki, które mogą przyczyniać się do rozwoju miażdżycy u młodych osób. Stres prowadzi do wzrostu poziomu kortyzolu i innych hormonów, które z czasem mogą powodować wzrost ciśnienia krwi oraz uszkodzenia naczyń.
Zaburzenia hormonalne
Wpływ hormonów na rozwój miażdżycy jest złożony i dotyczy zarówno młodych kobiet, jak i mężczyzn. W przypadku kobiet, np. syndrom policystycznych jajników (PCOS) może prowadzić do podwyższonego poziomu cholesterolu oraz insulinooporności, które sprzyjają powstawaniu miażdżycy. Z kolei mężczyźni z niskim poziomem testosteronu mogą być bardziej narażeni na rozwój chorób sercowo-naczyniowych.
Genetyczne predyspozycje
Miażdżyca może być dziedziczona – młodzi pacjenci z rodzinną hipercholesterolemią często doświadczają wczesnych zmian w naczyniach krwionośnych. Schorzenie to charakteryzuje się podwyższonym poziomem cholesterolu LDL („złego” cholesterolu) we krwi, co prowadzi do odkładania się tłuszczu w naczyniach i tworzenia blaszek miażdżycowych, nawet w młodym wieku.
Wrodzone choroby metaboliczne, jak LAL-D
Choroby metaboliczne to kolejny istotny czynnik ryzyka. Jednym z przykładów jest niedobór kwaśnej lipazy lizosomalnej (LAL-D), to rzadka choroba genetyczna, w której dochodzi do gromadzenia się lipidów (tłuszczów) w narządach wewnętrznych, zwłaszcza wątrobie. Pacjenci z LAL-D mają zwiększone ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych z uwagi na hipercholesterolemię (zwiększone stężenie cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu frakcji LDL, a także zmniejszone stężenie cholesterolu frakcji HDL).
– LAL-D stanowi przykład wrodzonej choroby metabolicznej, dla której istnieje leczenie przyczynowe. Enzymatyczna terapia zastępcza, polegająca na substytucji niedoborowego enzymu (rekombinowanej ludzkiej sebelipazy-alfa), pozwala na redukcję stopnia powiększenia wątroby i śledziony, zmniejszenie (a w wielu przypadków normalizację) aktywności aminotransferaz (zwanych potocznie enzymami wątrobowymi) czy stężenia lipidów w surowicy krwi. To jedyna i co najważniejsze skuteczna metoda leczenia przyczynowego – tłumaczy dr hab. Patryk Lipiński.
Objawy, których nie można ignorować
Choć miażdżyca może rozwijać się bezobjawowo, warto zwracać uwagę na pewne sygnały ostrzegawcze. U młodych osób mogą to być:
✓ chroniczne zmęczenie,
✓ nawracające bóle brzucha,
✓ podwyższony poziom cholesterolu,
✓ powiększenie wątroby czy śledziony.
– Jeśli którykolwiek z tych objawów pojawia się regularnie, warto skonsultować się z lekarzem i przeprowadzić odpowiednie badania, w tym testy na poziom cholesterolu oraz ewentualne badania genetyczne, by wykluczyć choroby takie jak LAL-D – wyjaśnia ekspert.
Jak dbać o serce?
Profilaktyka w młodym wieku to klucz do zdrowego życia. Regularna aktywność fizyczna, unikanie palenia i dbanie o odpowiednio zbilansowaną dietę to fundamenty. Warto także badać poziom cholesterolu i, w przypadku obciążenia genetycznego, monitorować swoje zdrowie regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza.
Zmiany miażdżycowe w młodym wieku to poważny sygnał ostrzegawczy, ale dzięki wczesnej diagnostyce i odpowiednim działaniom można zminimalizować ryzyko poważnych konsekwencji zdrowotnych. Warto pamiętać, że zdrowie serca nie zależy wyłącznie od tego, ile czasu spędzamy na siłowni, ale również od genów, hormonów i sposobu radzenia sobie ze stresem. To, co dzieje się wewnątrz naszego organizmu, często może być ukryte, dlatego tak ważne jest, by regularnie się badać i zwracać uwagę na sygnały, które wysyła nasze ciało.
Foto: pixabay.com
[2]https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0096368
O fundacji Saventic
Powstała z myślą o pacjentach, którzy przez wiele miesięcy lub lat pozostają niezdiagnozowani i poszukują właściwego specjalisty lub ośrodka medycznego. Głównym zadaniem organizacji jest wspieranie szybszej diagnostyki chorób rzadkich. W tym celu Fundacja stworzyła i bezpłatnie udostępnia aplikację, przez którą pacjent może bezpiecznie przesłać kwestionariusz oraz dane medyczne. Otrzymane dokumenty są analizowane zarówno przez innowacyjne algorytmy sztucznej inteligencji, jak i konsylium lekarskie wyspecjalizowane w zakresie chorób rzadkich.