Dla zabezpieczenia wysokiej jakości świadczeń opieki zdrowotnej szczególne znaczenie ma nie tylko liczba pielęgniarek i położnych zatrudnionych w systemie opieki zdrowotnej, ale także posiadane przez nie kwalifikacje zawodowe. W odniesieniu do zapisów „Strategii na rzecz Rozwoju Pielęgniarstwa i Położnictwa w Polsce” należy wdrożyć akty prawne, które w sposób precyzyjny określą minimalne progi zatrudnienia i kwalifikacji pielęgniarek i położnych w placówkach medycznych.
Takie normy są już ustalone np. dla Oddziałów Intensywnej Terapii, co znacząco poprawia bezpieczeństwo pacjentów i komfort pracy personelu.
Jednocześnie na wielu oddziałach coraz częściej funkcjonują jednoosobowe obsady pielęgniarskie i położnicze, które są bardzo dużym obciążeniem dla personelu i obniżają jakość opieki nad pacjentem. Wynika to m.in. z braków kadrowych i braku zastępowalności w zawodzie – obecnie na 1 tys. mieszkańców średnio przypada jedynie 5,2 pielęgniarek i położnych, natomiast wskaźnik ten w Unii Europejskiej wynosi 9,81. Do 2033 roku będzie brakowało aż 169 tys. pielęgniarek i położnych2.
„Normy zatrudnienia są niezbędne do zapewnienia należytej opieki pacjentom w ramach świadczeń gwarantowanych oraz właściwego zarządzania personelem medycznym, tak by nie był przeciążony. Obowiązek ustalania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych został wprowadzony w 2000 r., jednak w rzeczywistości normy są ustalone jedynie dla niektórych miejsc pracy personelu medycznego – np. na Oddziałach Intensywnej Terapii. To bardzo zła praktyka, która powoduje, że personel medyczny często pełni jednoosobowe dyżury. Przepisy należy jak najszybciej uzupełnić i dostosować, tak by zapewnić pacjentom należytą opiekę i poprawi sytuację personelu medycznego. Niezwykle istotne jest tu zagwarantowanie godziwych warunków pracy pielęgniarkom i położnym, ponieważ obecnie zaledwie 60% absolwentów pozostaje w zawodzie m.in. ze względu na trudne warunki pracy. Właściwe normy i standardy pracy przyczynią się do zwiększenia zastępowalności w zawodzie, a tym samym podniosą jakość opieki medycznej w Polsce” – mówi Zofia Małas, Prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych.
Aktualnie w niektórych zakresach świadczeń gwarantowanych określone są warunki dotyczące liczby i kwalifikacji pielęgniarek i położnych. Ponadto kwalifikacje zawodowe zostały zdefiniowane dla pielęgniarek i położnych udzielających świadczeń zdrowotnych w obszarze podstawowej opieki zdrowotnej, świadczeń pielęgnacyjno-opiekuńczych realizowanych w ramach opieki długoterminowej oraz opieki paliatywno-hospicyjnej. Należy jak najszybciej doprowadzi do sytuacji, kiedy parametry te zostaną określone dla wszystkich rodzajów świadczeń.
W przedziale wiekowym 41-60 jest 172 706 pielęgniarek i położnych, a przedział 21-40 lat – mający zastąpić ww. przedział – to tylko 32 993 pielęgniarek i położnych. Oznacza to, iż w 2033 roku będzie brakowało 169 tys. pielęgniarek i położnych. Zapewnienie zastępowalności pokoleń wymaga, aby w latach 2018-2033 dodatkowo 69 886 osób rozpoczęło wykonywanie zawodu pielęgniarki, położnej. W związku z faktem, iż nie wszystkie osoby występują po prawo wykonywania zawodu i przystępują do jego wykonywania, braki kadrowe w zawodach pielęgniarki i położnej mogą być jeszcze większe.
„Przy rozpatrywaniu zagadnień związanych z określaniem warunków realizacji świadczeń gwarantowanych należy uwzględnić liczbę pielęgniarek i położnych, które posiadają dodatkowe kwalifikacje zawodowe nabywane w ramach kształcenia podyplomowego. Dane wskazują, że statystycznie na każdą pielęgniarkę i położną przypadają co najmniej dwie ukończone formy kształcenia podyplomowego określone w ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej. Liczba pielęgniarek i położnych posiadających dodatkowe kwalifikacje zawodowe nabyte w toku kształcenia podyplomowego jest na tyle wysoka, że uprawnia to do podjęcia działań związanych z dookreślaniem warunków realizacji świadczeń zdrowotnych w części dotyczącej kwalifikacji wymaganych od pielęgniarek i położnych przy realizacji świadczeń gwarantowanych” – mówi Zofia Małas, Prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych.
W Strategii na Rzecz Rozwoju Pielęgniarstwa i Położnictwa w Polsce wyróżniono następujące cele:
I. Określenie faktycznej liczby pielęgniarek i liczby położnych w systemie ochrony zdrowia, wraz z określeniem docelowych wskaźników na 1 tys. mieszkańców.
Podstawą określenia rzeczywistej liczby pielęgniarek i położnych w systemie ochrony zdrowia oraz określenia docelowych wskaźników opieki pielęgniarskiej i położniczej na 1 tys. mieszkańców są aktualne dane dotyczące osób wykonujących te zawody, gromadzone w rejestrach okręgowych izb pielęgniarek i położnych.
II. Wypracowanie regulacji dotyczących liczby i kwalifikacji pielęgniarek i położnych realizujących świadczenia gwarantowane w poszczególnych zakresach świadczeń zdrowotnych.
Zapisy dotyczące zapewnienia odpowiedniej obsady pielęgniarskiej na dyżurze / zmianie gwarantują optymalną opiekę pielęgniarską i bezpieczeństwo pacjenta. Niedostateczna obsada pielęgniarek i położnych może mieć negatywny wpływ na bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów.
III. Wypracowanie mechanizmów motywujących podmioty lecznicze posiadające umowę z NFZ, do określenia minimalnych norm zatrudniania
Przygotowanie systemu premiowania świadczeniodawców za spełnianie norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych wyższych niż określone w obowiązujących przepisach prawa. Kwestią warunkującą zapewnienie bezpieczeństwa pacjenta, jakości opieki i dobrych warunków pracy jest również właściwe motywowanie podmiotów leczniczych do tego, aby zapewniały właściwą obsadę kadrową w odniesieniu do pielęgniarek i położnych.
Informacje na temat liczby pielęgniarek i położnych w systemie ochrony zdrowia gromadzone są przez różne podmioty uprawnione do tego na mocy odrębnych przepisów. Podstawowym źródłem danych o pielęgniarkach i położnych jest Centralny Rejestr Pielęgniarek i Położnych (CRPiP), prowadzony przez Naczelną Radę Pielęgniarek i Położnych.