Eksperci Fundacji MY Pacjenci oceniają projekt Polityka Lekowa Państwa 2018 – 2022. Poniżej uwagi do dokumentu przesłane do MZ przez prezesa Fundacji Ewę Borek.
- Należy docenić fakt, że ten dokument strategiczny powstał w oparciu o założenia Światowej Organizacji Zdrowia dotyczące tworzenia i wdrażania polityki lekowej z roku 2016. Należy założyć że odzwierciedla zidentyfikowane przez WHO światowe trendy i potrzeby w obszarze polityki lekowej. Na uznanie zasługuje jego uporządkowana struktura, obejmująca opis aktualnej sytuacji, diagnozę problemów i charakterystykę kluczowych wyzwań, cele, narzędzia ich osiągnięcia oraz określa sposoby pomiaru efektów. W dokumencie w syntetyczny sposób zawarto większość polityk, które powinny stanowić obszar zainteresowania państwa. Na docenienie zasługuje podjęcie działań zmierzających do oceny efektów leczenia i płacenia za efekt po rozwinięciu możliwości jakie daje e-recepta.
Dokument może stanowić wzór z jakiego powinny korzystać inne strategiczne dokumenty polityk publicznych. W dokumencie pominięto jednak kilka istotnych polityk, które dotyczą oczekiwań
i potrzeb pacjentów w zakresie dostępu do informacji, leków a także ich bezpieczeństwa. Przedstawiamy poniżej zakresy o które powinna zostać uzupełniona polityka lekowa państwa, jeśli ma być dokumentem wytyczającym kierunek pacjentocentrycznych zmian.
- Pacjentocentryczna procedura wycofania leków z rynku
Doświadczenia afery szczepionkowej i dotyczącej wycofania z rynku walsaratanu ujawniły deficyt mechanizmów informowania, identyfikowania pacjentów i monitorowania procesu wycofania z rynku leków, co do których istnieją wątpliwości dotyczące ich skuteczności lub bezpieczeństwa klinicznego. Należy zbudować de novo procedury identyfikowania pacjentów, powiadamiania oraz wspierania działań pacjentów w takich sytuacjach. System informowania i monitorowania wycofania produktów
z rynku dotyczy systemu dystrybucji i nie obejmuje swoim zakresem pacjentów. System powinien minimalizować zaangażowanie i odpowiedzialność pacjentów za procedury wycofywania produktów z rynku, oferując im jednocześnie dostęp do informacji i wsparcie pod postacią dedykowanej infolinii.
Polityka taka jest ważnym elementem bezpieczeństwa farmakoterapii i nie powinna zostać pominięta w strategicznym dokumencie. Obecnie odpowiedzialność i koszty wycofania produktów leczniczych z rynku ponoszą pacjenci.
- Pacjentocentryczny system dystrybucji leków do domu
Należy zmierzać w kierunku wprowadzenia w Polsce systemu dystrybucji produktów leczniczych bezpośrednio do domu pacjenta. To światowy trend, który jest nieuchronny pomimo negatywnych opinii środowisk farmaceutów. Rozwój pacjentocentrycznych rozwiązań w ochronie zdrowia, dostarczanie usług zdrowotnych w miejscu i czasie jakie określą pacjenci, rozwój telemedycyny koncepcji health anywhere czy homespital, migrowanie świadczeń zdrowotnych do domu pacjenta wymaga, żeby na końcu procesu diagnostycznego czy terapeutycznego odbywającego się wirtualnie lub w domu pacjenta, dotarł do niego również potrzebny lek. Oczekiwanie takie wyraziło w badaniu opinii pacjentów i obywateli realizowanym w ramach projektu Razem dla Zdrowia 51% respondentów. http://razemdlazdrowia.pl/konsultacje/9-rozwiazania-dotyczace-e-zdrowia
Nowoczesna polityka lekowa nie może pomijać tej potrzeby i trendu który stanie się za sprawą globalnych graczy nieuchronny w okresie obowiązywania dokumentu polityki lekowej państwa.
- Rozwój narzędzi e zdrowia zawierających funkcjonalności jakich oczekują pacjenci
Warto w rozwoju systemów informacyjnych uwzględnić oczekiwania jakie mają od nich pacjenci. Doświadczenie wdrażania e-recepty pokazuje, że pominięto w projektowaniu e-recepty praktyczne i użyteczne pacjentom funkcjonalności, które mogłyby korzystnie wpłynąć na powszechność korzystania z tego narzędzia. E recepta nie wskazuje niebezpiecznych interakcji czy alergii, nie wspiera zmniejszania wydatków prywatnych na leki, nie pomaga w dotarciu do informacji gdzie można kupić trudnodostępny lek, nie przypomina o kończącym się zapasie leku, nie wspiera przestrzegania przez pacjentów zaleceń dotyczących stosowania leków. Strategia rozwoju systemów informacyjnych powinna koncentrować się na określeniu i wdrożeniu z udziałem końcowych użytkowników oraz
w oparciu o wyniki badania rozwiązań które są potrzebne pacjentom i obywatelom. Oczekiwania pacjentów i obywateli dotyczące użyteczności e-recepty przedstawiono w raporcie dotyczącym e-zdrowia dostępnym pod linkiem http://razemdlazdrowia.pl/konsultacje/9-rozwiazania-dotyczace-e-zdrowia
W strategii dotyczącej polityki lekowej państwa należy ująć plany dotyczące rozwoju e-recepty obejmujące funkcjonalności na których zależy pacjentom. Szczególnie ważny jest system informacji wskazujący w jakiej aptece w okolicy można kupić trudnodostępny lek wobec problemów na jakie napotykają pacjenci w uzyskaniu tych informacji w aptekach.
- Wprowadzenie rocznego limitu wydatków prywatnych na leki
Rozwiązanie takie cieszy się poparciem 52% obywateli w świetle badań prowadzonych w ramach projektu Razem dla Zdrowia.
http://razemdlazdrowia.pl/konsultacje/12-wspolplacenie-za-swiadczenia-medyczne
Wprowadzenie rocznego limitu wydatków na leki, po przekroczeniu którego leki byłyby w danym roku wydawane pacjentom nieodpłatnie jest rozwiązaniem chroniącym przed wysoką skalą wydatków prywatnych na leki pacjentów z chorobami przewlekłymi, niezależnie od ich wieku. Warto rozważać wdrożenie takiego rozwiązania jako kolejnego narzędzia ograniczającego wydatki prywatne na leki.
- Ustabilizowanie odpłatności pacjentów tak, by nie ulegała ona zmianie co 2 miesiące wraz
z publikacją kolejnej listy refundacyjnej.
Ustabilizowanie odpłatności pacjentów przyczyniłoby się do redukcji ryzyka nieprzestrzegania przez pacjentów zaleceń lekarskich przy wdrażaniu zmian na listach leków refundowanych wymuszających zmiany w ordynacji leków. Propozycję zmian w tym obszarze przedłożyliśmy do Ministra Zdrowia w formie projektu nowelizacji ustawy refundacyjnej oraz omawialiśmy podczas spotkań z pracownikami resortu. Przesyłam link do dokumentu zawierającego szczegóły tej propozycji opublikowanego na stronie Fundacji: http://www.mypacjenci.org/images/stanowiska/ustawa_projekt
- Uwzględnienie przedstawicieli pacjentów w ciałach decyzyjnych dotyczących polityki lekowej
Udział pacjentów w procesie podejmowania decyzji zapewni uwzględnienie wiedzy o potrzebach
i oczekiwaniach pacjentów. Pacjenci pokrywają blisko 40% efektywnych kosztów leków refundowanych. Z tego tytułu powinni móc kontrybuować w decyzjach, które dotyczą skali dopłat do leków i powinni mieć wpływa na ograniczenie skali dopłat do kosztów leków refundowanych oraz kształtowanie polityki lekowej państwa. Przedstawiciele pacjentów powinni zasiadać w Radzie Przejrzystości, Radzie Taryfikacji, Komisji Ekonomicznej oraz innych ciałach decydujących o wydatkach publicznych na leki. Wprowadzenie przedstawicieli pacjentów do tych ciał decyzyjnych będzie jednym z mechanizmów ograniczających wydatki prywatne na leki i budujących pacjentocentryczną politykę lekową. Pozyskanie kompetentnych przedstawicieli pacjentów do ciał decyzyjnych dotyczących polityki lekowej nie będzie trudnym zadaniem z uwagi na zainteresowanie licznych organizacji pacjentów tematem dostępu do innowacyjnych leków i lepszą orientacją środowisk pacjentów w tematach dotyczących leków niż świadczeń pozalekowych. Więcej na ten temat zawarliśmy w ww. projekcie nowelizacji ustawy refundacyjnej: http://www.mypacjenci.org/images/stanowiska/ustawa_projekt
- Wprowadzenie mechanizmów zapewniających transparentność wydatków refundacyjnych
Monitorowanie wydatków powinno obejmować nie tylko publiczne ale także prywatne wydatki na leki refundowane, obejmujące także kategorię leków refundowanych wydawanych pacjentom w aptekach ze 100% odpłatnością. Opinia publiczna powinna mieć dostęp do informacji o wydatkach
i oszczędnościach budżetu refundacyjnego, a pacjenci powinni współuczestniczyć w podejmowaniu decyzji dotyczących zagospodarowania oszczędności w budżecie refundacyjnym. Ten element został także ujęty w złożonym przez nas projekcie nowelizacji ustawy refundacyjnej: http://www.mypacjenci.org/images/stanowiska/ustawa_projekt
- Opieka farmaceutyczna skupiona na potrzebach pacjentów
Model pacjentocentrycznej opieki farmaceutycznej przekazaliśmy do resortu zdrowia podczas prac
w ramach zespołu ds. wdrożenia pilotażu opieki farmaceutycznej. Jest on opublikowany na stronie fundacji pod linkiem: http://www.mypacjenci.org/images/stanowiska/potrzeby_pacjenta.pdf
Zakłada on włączenie zawodu farmaceuty w opiekę nad pacjentem nie tylko w aptece ale
w placówkach opieki zdrowotnej, w ramach portalu i infolinii dotyczącej rozwiązywania prostych problemów zdrowotnych bez pomocy lekarza. Opieka farmaceutyczna na jakiej zależy pacjentom zakłada dostęp farmaceuty do dokumentacji medycznej i buduje współpracę farmaceutów z innymi zawodami medycznymi na rzecz pacjentów. Opieka ta może obejmować katalog następujących usług oferowanych pacjentom:
- Poradnictwo z zakresu rozwiązywania prostych problemów zdrowotnych bez pomocy lekarza – ból głowy, brzucha, kręgosłupa, biegunka, gorączka, przeziębienie, kaszel, katar, zaparcie, zapalenie skóry, niestrawność, migrena, trądzik, drobne skaleczenia, urazy etc.
- Poradnictwo z zakresu kontroli nałogów – palenia i alkoholu
- Poradnictwo z zakresu zdrowego stylu życia i diety, kontroli wagi
- Poradnictwo z zakresu kontroli urodzin, testy ciążowe
- Poradnictwo z zakresu szczepień ochronnych
- Szczepienie przeciwko grypie
- Odnawianie recept
- Przeglądy lekowe
- Badanie ciśnienia krwi, poziomu glukozy, cholesterolu, test Chlamydia, HIV, inne
- Dostawa leków do domów dla pacjentów leżących, po hospitalizacji
- Informacja gdzie kupić trudnodostępny lek
- Informacja dotycząca nowych leków
- Poradnictwo z zakresu kontroli choroby dla pacjentów z chorobami przewlekłymi
- Poradnictwo z zakresu poruszania się po systemie opieki zdrowotnej
Tak rozumiana opieka farmaceutyczna realizowana w aptekach, zakładach opieki zdrowotnej oraz poprzez ogólnopolską infolinie jest w stanie pomóc w rozwiązaniu kryzysu kadr i środków w ochronie zdrowia. Polityka lekowa państwa jako perspektywiczny dokument strategiczny powinna uwzględniać docelową wizję opieki farmaceutycznej wychodzącą naprzeciw potrzebom pacjentów.
- Dokument polityki lekowej państwa powinien uwzględniać powyższe istotne z perspektywy pacjentów pozycje, ujęte w odrębnym rozdziale dotyczącym pacjentów, na wzór rozdziałów poświęconych przemysłowi farmaceutycznemu i zawodom medycznym. Model prac nad dokumentem strategicznym, który pominął udział w pracach nad nim przedstawicieli pacjentów jako współautorów ujawnia przyczynę, dla której tak wiele i tak istotnych dla pacjentów aspektów polityki lekowej zostało w nim pominiętych. Mamy nadzieję że dokument finalny zostanie uzupełniony o te elementy w wyniku konsultacji społecznych. W Polsce blisko 40% efektywnych kosztów leków refundowanych ponoszą pacjenci. Przy tak wysokiej kontrybucji wydatków prywatnych nie można pomijać współudziału przedstawicieli pacjentów w tworzeniu publicznych polityk dotyczących polityki lekowej. Pozostajemy do dyspozycji, gdyby autorzy dokumentu uznali że warto nadać mu bardziej pacjentocentryczny charakter.
W załączeniu do niniejszego stanowiska pozwalam sobie przesłać infografiki zawierające elementy polityki lekowej, dotyczące oczekiwań pacjentów od systemu informacji i wsparcia pacjentów oraz postulaty dotyczące budowania w Polsce pacjentocentrycznego systemu opieki zdrowotnej.