14 listopada to Światowy Dzień Cukrzycy. Cukrzyca to choroba, która przez wiele lat potrafi pozostać w ukryciu. Według danych WHO, na świecie jest już ponad 400 mln diabetyków, a ich liczba rośnie z roku na rok. Szacuje się, że w Polsce na cukrzycę cierpi ok. 2,7 mln osób. Według Polskiego Towarzystwa Diabetologów, 1/4 z nich nawet nie wie, że jest obciążona tą chorobą.
Cukrzyca jest obecnie uznawana za najczęstszą przyczynę przedwczesnej śmierci, ślepoty, niewydolności nerek, ataków serca, zawałów i amputacji kończyn dolnych. Jeszcze dwa lata temu wymieniana była dopiero jako siódmy z najczęstszych powodów tych przypadków. Mało kto wie, że okulista może wykryć cukrzycę.
1 na 10 chorych na cukrzycę postępująca utrata widzenia prowadzi do ciężkiego uszkodzenia wzroku a nawet do ślepoty.
Przy okazji Światowego Dnia Cukrzycy warto kolejny raz podkreślić, jak ważne jest wczesne wykrycie zaburzeń glikemii, zanim zmiany, jakie spowoduje będą nieodwracalne. Niemałą rolę w tym obszarze pełnią lekarze okuliści, którzy podczas pełnego badania okulistycznego, mogą zauważyć zmiany związane z gospodarką cukrową jeszcze zanim dojdzie do uszkodzeń na dnie oka. Gałka oczna reaguje na fluktuacje poziomu glukozy w organizmie. Już pierwsze wahania glikemii wpływają więc na istotne elementy optyczne, jak rogówka, film łzowy czy soczewka. Niestabilne widzenie, zmiany refrakcji w kierunku małych minusów u osoby ogólnie zdrowej to pierwsze sygnały, które dla doświadczonego okulisty będą podstawą do przeprowadzenia bardzo wnikliwego badania, właśnie pod kątem zmian cukrzycowych. Cukrzyca może być jeszcze nierozpoznana, mogą to być dopiero stany przedcukrzycowe, ale zmiany w przednim odcinku oka można już zaobserwować. Przy regularnych wizytach u okulisty takie nieprawidłowości można zauważyć jeszcze zanim dojdzie do nieodwracalnych zmian w siatkówce typu makulopatia cukrzycowa czy retinopatia cukrzycowa.
1 na 3 chorych na cukrzycę ma DR (retinopatię cukrzycową). Retinopatia cukrzycowa jest najczęstszą przyczyną ślepoty w populacji osób między 20. a 65. rokiem życia.
Cukrzyca a wzrok
Cukrzycowa choroba oczu to grupa schorzeń ze strony narządu wzroku spowodowanych cukrzycą. Zaliczamy do nich powikłania ze strony przedniego i tylnego odcinka oka: Zespół Suchego Oka, zaćmę wikłającą, retinopatię cukrzycową, witreopatię cukrzycową (zaburzenia ciała szklistego), choroidopatię cukrzycową (zaburzenia naczyniówki) i neuropatię cukrzycową (zaburzenia nerwu wzrokowego).
Jednostki chorobowe związane z cukrzycą często korelują z wiekiem pacjenta, stopniem zaawansowania choroby i czasem jej leczenia, jednak zaburzenia na powierzchni oka występują od samego początku. Zmiany na powierzchni oka obserwuje się u większości diabetyków. W bardzo precyzyjnej diagnostyce, takiej jak cytologia spojówki gałkowej, zaburzenia powierzchni oka wykrywane są u ponad 70% chorych z cukrzycą typu 2 i dotyczą wszystkich frakcji filmu łzowego: wodnej, lipidowej i mucynowej.
Jeżeli
spojrzymy na powierzchnię oka, na to, co się dzieje w przednim odcinku, to poza
zmianami refrakcji, zespołem suchego oka, istnieje wiele dodatkowych czynników
ryzyka związanych z wahaniami cukru i cukrzycą, np. skłonność do częstych infekcji.
Zapalenia brzegów powiek oraz znajdujących się w nich gruczołów, np. jęczmienie
czy nawracające gradówki, są też jednym z symptomów, które powinny nas skłonić
do różnicowania w kierunku cukrzycy.
Jednym z najczęściej występujących powikłań ocznych w przebiegu cukrzycy jest cukrzycowy obrzęk plamki DME w retinopatii cukrzycowej. Podstawowym sposobem leczenia retinopatii jest laseroterapia siatkówki. Jednak w pierwszym etapie można zastosować nieinwazyjny zabieg laserowy 2RT. Jest to bezbolesna terapia, która stymuluje naturalny proces regeneracji siatkówki. Zabieg laserowej rewitalizacji siatkówki 2RT zazwyczaj nie przekracza 10 min. i nie wymaga pobytu pacjenta w szpitalu. Do zabiegu używany jest innowacyjny laser nanosekundowy 2RT. Nanosekundowe (krótsze niż milisekundowe) impulsy światła laserowego o niskiej energii pobudzają komórki siatkówki do regeneracji (odbudowy) – powstają nowe, całkiem zdrowe komórki przy jednoczesnej ochronie wrażliwych struktur oka i bez uszkodzeń koagulacyjnych. Jeżeli obrzęk plamki nie ustępuje, okulista może zaproponować dodatkowe leczenie:
– fotokoagulację siatkówki
– iniekcje doszklistkowe preparatów anty-VEGF
– witrektomię: zabieg chirurgiczny, wewnątrzgałkowy wskazany w ciężkich i tylko wybranych przypadkach.
Profilaktyka zdrowotna
I tu wracamy do kwestii regularnych badań. Dorosły człowiek powinien odwiedzać okulistę minimum raz na dwa lata, a osoby po 40. roku życia – minimum raz na rok. Pacjenci z wadą wzroku – optymalnie raz na rok, młodzież i dzieci nawet co sześć miesięcy, ponieważ progresja krótkowzroczności wymaga bardzo rozważnej kontroli. W przypadku osób
ze zdiagnozowaną cukrzycą przyjmuje się, że jest to minimum raz na sześć miesięcy, a w niektórych przypadkach nawet raz na kwartał, zależnie od wieku pacjenta oraz czasu trwania cukrzycy. Diabetycy powinni pozostawać pod stałą opieką okulistyczną, gdyż powikłania w narządzie wzroku mogą doprowadzić nawet do całkowitej utraty wzroku.
dr n. med. Anna Maria Ambroziak Dyrektor Medyczna i Naukowa Centrum Okulistycznego Świat Oka, dr n. med. Joanna Gołębiewska Kierownik Pracowni Diagnostyki i Leczenia Chorób Siatkówki Centrum Okulistycznego Świat Oka.