Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii (CePT) to największe przedsięwzięcie biomedyczne i biotechnologiczne w Europie Środkowo-Wschodniej i jednocześnie największa inwestycja w naukę w Polsce.
W ramach CePT powstał nowoczesny, kompleksowy ośrodek badań biomedycznych złożony z dziesięciu ściśle współpracujących ze sobą środowiskowych centrów naukowych, w których prowadzone są interdyscyplinarne badania dotyczące najczęściej występujących chorób cywilizacyjnych, w szczególności: układu krążenia, układu nerwowego oraz chorób nowotworowych i związanych z procesem starzenia.
O cele projektu CePT II i jego przyszłość zapytaliśmy ekspertów zaangażowanych w jego tworzenie: prof. Jadwigę Turło prorektora ds. Nauki i Transferu Technologii WUM, dr hab. Magdalenę Kucię zastępcę kierownika Zakładu Medycyny Regeneracyjnej WUM, dr hab. Zbigniewa Rogulskiego prodziekana ds. Finansowych i Rozwoju Wydziału Chemii UW oraz prof.dr hab. Witolda Łojkowskiego kierownika Laboratorium Nanostruktur w Instytucie Wysokich Ciśnień PAN.
Dlaczego Warszawski Uniwersytet Medyczny podjął się takiego tematu?
Prof. Jadwiga Turło: Warszawski Uniwersytet Medyczny zawsze stawiał na rozwój i podejmował wyzwania. Projekt Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii CePT II jest konsekwencją wcześniej podjętych decyzji. Ponad 10 lat temu, z inicjatywy członków Centrum Zaawansowanych Technologii BIM-Kampus Ochota powołano do życia konsorcjum Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii CePT, którego liderem jest WUM. Rozpoczęty wówczas projekt CePT był wówczas największym przedsięwzięciem biomedyczne i biotechnologicznym w Europie Środkowo-Wschodniej (wartość 400 mln PLN), realizowanym przez 10 współpracujących ze sobą wiodących centrów badawczych. Dotyczył najczęściej występujących chorób cywilizacyjnych: chorób nowotworowych, neurologicznych, układu krążenia oraz schorzeń związanych ze starzeniem się. Projekt CePT II stanowi pewnego rodzaju rozszerzenie poprzednio realizowanego projektu: realizowany jest przez trzech konsorcjantów konsorcjum CePT i dotyczy zagadnień nie objętych poprzednim projektem, a niezwykle istotnych w rozwoju współczesnej medycyny – medycyny regeneracyjnej.
Dr hab. Magdalena Kucia: Projekt CePT II stwarza realne możliwości do wdrożenia i opatentowania polskich technologii w obszarze medycyny regeneracyjnej. Jest to obecnie ogromny rynek finansowy ~ 65 mld dolarów rocznie. Oczekuje się, że europejski rynek Medycyny Regeneracyjnej osiągnie pułap 24,2 mld USD do 2021 roku, z poziomu 8,6 mld USD w 2016 roku. Dzięki pozyskanym funduszom, które pozwoliły na zakupienie unikalnej aparatury badawczej oraz stworzeniu kilku nowych pracowni w obrębie Zakładu Medycyny regeneracyjnej WUM jest realna szansa na opracowanie unikalnych strategii leczniczych.
Dr hab. Rogulski: Rozszerzenie zakresu CePT o zagadnienia przewidziane do zrealizowania w ramach projektu CePTII pozwoli stworzyć sieć powiązań badawczych i wdrożeniowych umożliwiających zastosowanie narzędzi z pogranicza biologii, chemii i nanotechnologii w medycynie, w tym regeneracyjnej.
Prof. Łojkowski: Projekt CePT I wzmacniał głownie infrastrukturę badawczą. W jego wyniku powstały technologie, które mają szansę zainteresować przemysł i szpitale. Projekt CePTII wzmocni infrastrukturę dostosowaną do współpracy z przemysłem. W ten sposób technologie konsorcjum trafią do pacjenta i do przemysłu. A to jest przecież oczekiwane przez naukowców, lekarzy i pacjentów.
W jakim celu powstał projekt CEPT II ?
Prof. Jadwiga Turło: O genezie projektu wspominałam poprzednio, natomiast cel bezpośredni, to zwiększenie potencjału świadczenia usług i badań z zakresu zaawansowanych technologii przez członków konsorcjum CePT oraz wsparcie badań aplikacyjnych prowadzonych we współpracy z przedsiębiorstwami.
Cele pośrednie to w szczególności: wzmocnienie infrastruktury badawczej służącej świadczeniu usług sektorowi przedsiębiorstw i możliwości prowadzenia prac badawczych odpowiadających potrzebom gospodarki. Wzrost przychodów konsorcjantów z usług świadczonych przedsiębiorcom. Oraz doprowadzenie ważnych rozwiązań technologicznych do VIII poziomu gotowości technologicznej.
Jakimi obszarami medycyny zajmuje się powyższy projekt?
Dr hab. Magdalena Kucia: Jednym z wiodących tematów badawczych jest optymalizacja i zastosowanie kliniczne komórek macierzystych oraz sekretomu komórek macierzystych w medycynie regeneracyjnej. Szczególne nadzieje wiążemy z zastosowaniem w klinice wczesnych rozwojowo komórek macierzystych, które są izolowane z dorosłych tkanek. Komórki te mają szereg cech komórek mogących się różnicowa we wszystkie tkanki dorosłego organizmu. Jest to polskie odkrycie i we współpracy z Polskim Bankiem Komórek Macierzystych Cept 2 będzie optymalizował metodę namnażania tych komórek dla celów klinicznych. Równolegle prowadzone będą badania nad wykorzystaniem czynników wydzielanych przez komórki macierzyste, które następnie będą wykorzystywane do regeneracji uszkodzonych narządów.
Dr hab. Rogulski: Jednym z dużych problemów medycyny w tym regeneracyjnej jest monitowaniu biodystrybucji materiału biologicznego w organizmach żywych. Projekt obejmuje m.in. zwiększenie możliwości technicznych oraz organizacyjnych związanych z rozwojem metod monitorowania komórek macierzystych z wykorzystaniem technik izotopowych.
Prof. Łojkowski: Ważnym obszarem projektu jest nanomedycyna. Nanomedycyna zajmuje się zastosowaniem nanotechnologii w medycynie. Jednym ze szczegółowych obszarów jest regeneracja tkanki kostnej i więzadeł z zastosowaniem nanocząstek, czyli niezwykle małych cząstek naśladujących tkankę kostną. Innym obszarem jest tworzenie nanocząstek, które wyszukują komórki rakowe i dostarczają leki przeciwnowotworowe do ich wnętrza, oszczędzając zdrowe komórki.
Jakie instytucje są zaangażowane w projekt?
Prof. Jadwiga Turło: W Projekcie uczestniczą poza Warszawskim Uniwersytetem Medycznym, który pełni rolę Koordynatora przedsięwzięcia, również Uniwersytet Warszawski oraz Instytut Wysokich Ciśnień PAN. Są to jednostki wchodzące w skład Konsorcjum Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii CePT II . Instytucje te współpracują już od roku 2008 również w ramach głównego Konsorcjum CePT odpowiedzialnego za całą inicjatywę CePT.
Na jakiej zasadzie zostali wyłonieni partnerzy projektowi?
Prof. Jadwiga Turło: Przyczyną rozpoczęcia każdego projektu jest pewna potrzeba projektowa. W tym przypadku jeszcze w 2015 roku, niektórzy konsorcjanci CePT zgłosili do lidera – czyli WUM – potrzebę poszerzenia obszaru badań poza objęty pierwotnym projektem. Konsorcjum CePT w latach 2010-2015 zrealizowało Projekt CePT, umownie nazwanym pierwszym, dotyczący niektórych chorób cywilizacyjnych, w tym np. chorób nowotworowych, neurologicznych, układu krążenia oraz schorzeń związanych ze starzeniem się. W ramach którego zakupiono 170 pozycji aparatury wysokocennej i utworzono na tej bazie oraz na bazie istniejącej wcześniej infrastruktury największe w Europie Centrum badań w obszarze biomedycyny. O rozmachu prowadzonych badań świadczy liczba prowadzonych projektów w tym z udziałem innych jednostek naukowych oraz przedsiębiorców.
Naturalną konsekwencją tak szerokiej współpracy jest realizacja kolejnych projektów, będących próbą odpowiedzi na istniejące zapotrzebowania i nacelowanych na problemy, które należy rozwiązać. W tak szerokim konsorcjum, jakim jest CePT istnieje pewna naturalna specjalizacja jednostek lub ich grup. Powstanie CePT II to specjalizacja w kierunku medycyny regeneracyjnej oraz nanomedycyny.
Czy projekt przewiduje współpracę z sektorem prywatnym? Na czym miałaby polegać współpraca z przedsiębiorcami?
Prof. Jadwiga Turło: Projekt CePT II jest zdecydowanie ukierunkowany na współpracę z przedsiębiorcami. Dotyczyło to również poprzedniego projektu CePT. Współpraca z otoczeniem gospodarczym zakładana jest na poziomie 31 % czasu pracy aparatury naukowej zakupionej i wytworzonej w ramach przedsięwzięcia.
Dr hab. Magdalena Kucia: WUM, który jest liderem Cept 2 podpisał umowę współpracy z Polskim Bankiem Komórek macierzystych na opracowanie produktów komórkowych które znajdą zastosowanie w leczeniu uszkodzeń tkankowych. Opracowane zostaną unikalne w skali międzynarodowej nowe strategie lecznicze oparte na posiadanych patentach.
Dr hab. Rogulski: Projekt obejmuje szeroką współpracę z partnerami gospodarczymi. Partnerem strategicznym Uniwersytetu Warszawskiego jest spółka VOXEL SA, krajowy lider w diagnostyce obrazowej z wykorzystaniem m.in. techniki PET zainteresowany rozwojem radioznaczników stosowanych w medycynie nuklearnej oraz w badaniach naukowych. Oferta współpracy Uniwersytetu Warszawskiego skierowana jest do partnerów prowadzących badania przedkliniczne nowych leków oraz opracowujących dedykowane rozwiązania np. związane z magazynami energii stosowanymi m.in. w medycynie. Wśród dotychczasowych i nowych partnerów znajdują wiodące na rynku firmy prowadzące badania w obszarze farmaceutyków np. Adamed SA czy OncoArendi Therapeutics SA.
Prof. Łojkowski: Realizacja projektu i technologie nanomedycyny cieszą się dużym zainteresowaniem przedsiębiorstw i lekarzy. Przedsiębiorstwa dostarczają cennych informacji o potrzebach rynku i o procedurach jakie trzeba spełnić, aby usługi aparatury zakupionej lub wytworzonej odpowiadały potrzebom rynku. Podpisywane są umowy o współpracy z przedsiębiorstwami, które zainteresowane są usługami lub wprowadzaniem wyrobów na rynek. Szczególnie dostarczana przez przedsiębiorstwa wiedza o rynku i o metodach wprowadzania wyrobów na rynek jest cennym uzupełnieniem wiedzy naukowej i technologicznej członków konsorcjum.
Czy władze uczelni nie obawiają się, że projekt zakończy się niepowodzeniem i nie przyniesie żadnych wymiernych korzyści?
Prof. Jadwiga Turło: Oczywiste jest, że realizacja projektów sfery B+R jest obarczona z natury rzeczy większym ryzykiem niż realizacja przedsięwzięć z poza tej sfery, w tym projektów dotyczących badań podstawowych. Przygotowując projekt oceniliśmy zagrożenia tego typu i uznaliśmy, że są one na poziomie akceptowalnym. Główne ryzyko związane z realizacją projektów badawczo-rozwojowych związane jest z uzyskaniem założonych wyników badań naukowych, które w konsekwencji mają być podstawą współpracy z otoczeniem gospodarczym. Podstawowym czynnikiem ograniczającym to ryzyko jest zaangażowanie w projekt wybitnych naukowców – a tak jest w przypadku Projektu CePT II.
Dla każdej uczelni podstawą rozwoju naukowego jest realizacja zarówno projektów dotyczących badań podstawowych, jak i tych ze sfery B+R. Tak więc to ryzyko jest nierozłącznie połączone z istnieniem każdej uczelni, która stawia na rozwój, a tak jest w przypadku WUM oraz całego Konsorcjum CePT. Reasumując uważamy, że Projekt CePT II zakończy się powodzeniem i osiągniemy wszystkie zakładane rezultaty.
Liczba przedsiębiorstw i klinik zainteresowanych wynikami projektu już w pierwszym roku realizacji wskazuje, że ryzyko projektu jest niewielkie i, że trafia on „w lukę” jeśli chodzi o potrzeby kraju.
Do kogo skierowany jest projekt i czy wpłynie na życie „zwykłego Kowalskiego”
Dr hab. Magdalena Kucia: Medycyna regeneracyjna jest tematem, który dotyczy nas wszystkich. Z jednej strony opracowywane będą metody wykorzystania komórek macierzystych i ich sekretomu w sytuacjach, kiedy dochodzi do uszkodzenia narządów, z drugiej zaś opracowywane będą metody umożliwiające tzw. zdrowy proces starzenia polegający na zwiększeniu witalności oraz możliwości regeneracyjnych komórek macierzystych, które znajdują się w naszych tkankach. Jeśli te komórki będą cechowały się dużymi zdolnościami regeneracyjnymi będziemy żyli dłużej i w lepszej kondycji.
Dr hab. Rogulski: Dobrany zakres tematyczny projektu dotyczy podstawowych aspektów życia każdego z nas. Przykładem prac mogą być dotychczasowe badania w zakresie nowego potencjalnego leku dedykowanego do leczenie specyficznych chorób płuc.
Prof. Łojkowski: Już w tym roku rozpoczną się badania kliniczne nad nową metodą leczenia zerwanego więzadła krzyżowego. Projekt umożliwi dostarczanie usługi ulepszania więzadeł z wykorzystaniem nanotechnologii, w tym pozyskania certyfikatów niezbędnych dla zastosowań klinicznych. W kolejce są kolejne technologie, w tym wytwarzane metodą druku 3D – druku trzywymiarowego implanty dla regenerowania znacznych ubytków kostnych po ciężkich urazach lub po operacjach onkologicznych.
Jaki jest koszt całego projektu i kto koordynuje wydatki z tym związane?
Prof. Jadwiga Turło: Koszt całego projektu CePT II wynosi około 45 mln zł. Koordynacją przedsięwzięcia zajmuje się Warszawski Uniwersytet Medyczny za pośrednictwem Biura CePT.
Jaki jest stosunek środków pozyskanych do wkładu WUM, Państwa czy Samorządu?
Prof. Jadwiga Turło: Realizacja projektu jest możliwa dzięki dofinansowaniu udzielonemu przez Samorząd Województwa Mazowieckiego w ramach Działania 1.1 Działalność badawczo – rozwojowa jednostek naukowych . Typ projektów – Wsparcie infrastruktury badawczo – rozwojowej jednostek naukowych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2014-2020.
Dofinansowanie wynosi ponad 26 mln zł, co stanowi 84,5 % wydatków kwalifikowalnych projektu. Wkład własny wynosi ponad 5 mln złotych. Budżet projektu zamyka dotacja z budżetu Państwa w wysokości ponad 5,1 mln zł.
Ile będzie trwał projekt?
Prof. Jadwiga Turło: Projekt CePT II rozpoczął się w roku 2018 zaś zakończenie przewidywane jest na rok 2020.
W przypadku wykorzystania środków jaki sposób przewidziano dalsze finansowanie?
Prof. Jadwiga Turło: Każda z instytucji nabywających aparaturę naukową staje wobec problemu utrzymania zakupionej infrastruktury. W przypadku konsorcjum CePT II ten problem był szeroko dyskutowany i analizowany. Zakładamy, że każdą z instytucji uczestniczących w projekcie będzie stać na jej utrzymanie, przede wszystkim z funduszy uzyskanych z zakładanej szerokiej współpracy z przedsiębiorcami. Analizy wykazały, że oferta CePT II będą na tyle interesująca dla otoczenia gospodarczego, że koszty utrzymania infrastruktury nie będą problemem.
Ile osób jest zaangażowanych w projekt? Ta liczba rośnie?
Prof. Jadwiga Turło: Realizacja tego projektu wymaga zaangażowania dużego zespołu naukowców i specjalistów o różnych specjalnościach. Należy tu podkreślić, że muszą to być osoby o bardzo wysokich kwalifikacjach, tak w zakresie merytorycznym jak i w zakresie zarządzania. Liczba tych osób będzie się zmieniać w zależności od etapu rozwoju projektu. Oceniamy ją na około 100 osób do zakończenia okresu trwałości czyli do oku 2025.
Czy powstanie Projekt Cept III?
Prof. Jadwiga Turło: Projekt CePT III już powstaje… Jest to naturalny proces rozwoju Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii, założony jeszcze w roku 2008.
Jest dla nas ogromną satysfakcją, że założenia te udaje się realizować i że wysiłek bardzo wielu osób na przestrzeni ponad 10 lat daje swoje efekty.
Dowodem na to są sukcesu projektu CePT I, powstanie i rozwój CePT II i właśnie powstanie koncepcji projektu CePT III.
To ostatnie przedsięwzięcie jest szalenie interesujące i odpowiada na ogromne zapotrzebowanie społeczne na wprowadzenie do praktyki klinicznej skutecznych innowacyjnych metod terapeutycznych w obszarze chorób nowotworowych.
Celem projektu jest wprowadzenie w okresie ok. 2 lat do kliniki bardzo nowoczesnej i skutecznej metody immunoterapii nowotworów opartej na technologii CAR-T. Początkowo planujemy działać z wykorzystaniem IP nabytego od komercyjnego podmiotu zagranicznego, docelowo chcemy doprowadzić do powstania w Polsce INNOWACYJNEGO POLSKIEGO BIOTECHNOLOGICZNEGO PRODUKTU LECZNICZEGO do zastosowania w dziedzinie immunoterapii nowotworów.