Na przestrzeni 20–30 lat chirurgia ery przemysłowej zmienia się w chirurgię ery cyfrowej, chirurgia krwi i tkanek – w chirurgię bitów i bajtów. Jest to chirurgia coraz mniej inwazyjna, coraz bardziej opierająca się na pracy zespołowej. Postęp wyraża się też w przestrzeganiu standardów medycyny opartej na dowodach (Evidence-Based Medicine | EBM) i zasad tzw. dobrej praktyki klinicznej (Good Clinical Practice | GCP), mówił podczas Kongresu „Zdrowie Polaków” prof. Grzegorz Wallner, kierownik II Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej, Gastroenterologicznej i Nowotworów Układu Pokarmowego Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
Początki nowoczesnej medycyny, w tym także chirurgii, sięgają wieku XIX. W 1846 r. zastosowano narkozę, a wprowadzenie zasad dotyczących aseptyki i antyseptyki zainicjowało walkę z zakażeniami w chirurgii, które zbierały ogromne żniwo. Od połowy XX w. za sprawą wprowadzenia antybiotyków zmniejszyła się liczba septycznych powikłań pooperacyjnych. W latach 60. XX w. wprowadzono giętką endoskopię oraz możliwość żywienia dojelitowego i pozajelitowego. Całkowicie mentalna zmiana w chirurgii nastąpiła po wprowadzeniu transplantacji narządów, natomiast gwałtowny rozwój chirurgii związany jest przede wszystkim z okresem ostatnich 30 lat. Wdrożenie do powszechnej praktyki chirurgicznej technik minimalnie inwazyjnych między innymi przyczyniło się do gwałtownego rozwoju chirurgii bariatrycznej i chirurgii metabolicznej. Coraz szerzej wykorzystywane są techniki mikrochirurgiczne, chirurgii mikroskopowej, wręcz na poziomie zabiegów genetycznym. Chirurgia stanowi istotny element skojarzonego leczenia nowotworów. Nie jest to już samodzielna dyscyplina zabiegowa, ale wchodzi w obszar wielodyscyplinarnego podejścia terapeutycznego czy tzw. medycyny spersonalizowanej.
O postępie w chirurgii możemy mówić przez pryzmat postępu technologicznego. Sale operacyjne mają już charakter zintegrowany, zarówno w części chirurgicznej, jak i anestezjologicznej. Nastąpiła poprawa wizualizacji – z opcją obrazowania o wysokiej rozdzielczości, 3D, 4K, z możliwościami przestrzennego oglądania operowanego narządu, części ciała, różnych lub określonych struktur anatomicznych. Możliwość stosowania obrazowania przestrzennego odgrywa ważną rolę przy zabiegach z wykorzystaniem technik endoskopowych, w trakcie laparoskopowych zabiegów chirurgicznych. Wprowadzenie konfokalnej laserowej mikroendoskopii, ultrasonografii endoskopowej, technik NBI, czy optycznej tomografii koherencyjnej zasadniczo zmniejszyło inwazyjność zabiegów operacyjnych czy wykonywanych metodami endoskopii zabiegowej.
Na przestrzeni ostatnich 30 lat możemy wyróżnić pewne etapy, które charakteryzują postęp w chirurgii – od chirurgii otwartej przez chirurgię laparoskopową, która w bardzo wielu procedurach chirurgicznych jest standardem postępowania (np. w chirurgii przewodu pokarmowego), po chirurgię robotową rozwijającą się od ponad 20 lat, dzięki której możliwe jest między innymi wykonywanie operacji na odległość.
Symptomem postępu jest także łączenie ze sobą różnych metod i tworzenie tzw. technik hybrydowych. Zupełną nowością jest wprowadzenie w chirurgii ogólnej metod umożliwiających wykonywanie zabiegów przez naturalne otwory ciała (technika NOTES). Metody te wykorzystywane były między innymi w ginekologii, urologii, laryngologii, natomiast w chirurgii przewodu pokarmowego pozwalają na operacje całkowicie bez pozostawienia ran powłok ciała. Jesteśmy już w stanie wykonywać zabiegi, podczas których pacjent nie odczuwa bólu, nie ma blizn pooperacyjnych, choć te metody chirurgiczne jeszcze pozostają w okresie badań klinicznych i nadal są traktowane jako eksperyment.
Reasumując, rozwój chirurgii poza gwałtownym postępem technologicznym wyraża się też w przestrzeganiu standardów EBM i zasad postępowania w klinicznej praktyce chirurgicznej (GCP). Sukcesem jest wprowadzenie nowej filozofii szkolenia w zakresie chirurgii – między innymi zmiana kryterium czasu na kryterium osiągnięcia celu, kryterium ilości na – jakości, oraz wprowadzenia szkolenia symulacyjnego. Coraz większe znaczenie ma kryterium jakości w chirurgii. A poziom jakości jest determinowany przez poziom bezpieczeństwa pacjenta oraz bezpieczeństwa personelu medycznego.
Fot. Rynek Zdrowia