Wiele krajów Europy odchodzi od opieki instytucjonalnej na rzecz zapewnienia potrzebującym opieki w ich własnym środowisku. To zgodne ze strategią WHO na lata 2020-2039 „Decade of Healthy Ageing”, która sugeruje skupienie się na „person centered care”.
Starzejące się społeczeństwo to zjawisko, którego nie można zatrzymać. Nie każdym seniorem opiekują się członkowie rodziny m.in. ze względu na pracę czy niewystarczające kwalifikacje. Optymalnym wyjściem jest korzystanie z usług profesjonalnego opiekuna, który zamieszka w domu seniora i będzie go wspierał w wykonywaniu codziennych czynności.
Powoli, ale konsekwentnie rynek usług związanych z opieką nad seniorami rozwija się również w Polsce, rośnie popularność zawodu, zmienia się również poziom kwalifikacji opiekunów. Dziś opiekunowie osób starszych to wykwalifikowani specjaliści, których kompetencje są coraz bardziej doceniane.
Jaki powinien być opiekun?
Opiekunka osoby starszej powinna posiadać szereg cech, które ułatwią jej codzienną współpracę z seniorem. Podstawą jest zdrowie oraz dobra kondycja fizyczna, opiekun każdego dnia podejmuje się bowiem wykonania szeregu czynności higieniczno-pielęgnacyjnych, które wymagają sprawności. W pracy w tym zawodzie niezwykle ważne jest bycie osobą cierpliwą oraz tolerancyjną. Wyznanie, wygląd, poglądy polityczne podopiecznych mogą się różnić od poglądów opiekuna, mimo to należy je uszanować.
„Opiekun powinien być świetnym organizatorem czasu, potrafić gotować oraz utrzymywać porządek w domu. Seniorzy to często osoby, które chorują w związku z tym opiekun powinien posiadać podstawową wiedzę na temat chorób i dolegliwości charakterystycznych dla wieku podeszłego. Bardzo ważnymi cechami są również serdeczność i troska. Optymizm sprawia, że senior szybciej obdarzy opiekuna zaufaniem, a ich relacja stanie się bliższa. Osoby, które myślą o pracy w opiece seniora powinny być, również elastyczne i umieć zachować się w różnych sytuacjach. Kluczowa jest empatia – czyli umiejętność współodczuwania i rozumienia drugiego człowieka” – komentuje Agnieszka Niedziela z Promedica24.
Zawód opiekuna jest zawodem, który trzeba wykonywać na 100 procent. Jest angażujący – wymaga pełnej odpowiedzialności i skupienia. Jednakże jest to również zawód z ogromną perspektywą rozwoju. Już dziś powstają kierunki na uczelniach kształtujące przyszłych opiekunów. Zawód z przyszłością – tak o nim mówią eksperci.
W Niemczech, Wielkiej Brytanii czy krajach skandynawskich domowe usługi opiekuńcze są powszechnym zjawiskiem. Jak to u nich wygląda?
Niemiecka strategia pomocy
System powszechnego ubezpieczenia pielęgnacyjnego u naszego zachodniego sąsiada przypomina nieco system ubezpieczenia zdrowotnego jaki mamy w Polsce: z powszechnie odprowadzanych składek zasila się specjalny fundusz, z którego następnie finansowane są różne świadczenia dla osób, wymagających opieki i pomocy w codziennym funkcjonowaniu.
„W ramach ubezpieczenia można otrzymać wsparcie zarówno usługowe jak i finansowe. Usługi pielęgnacyjne – ale nie medyczne, porady w zakresie pielęgnacji i finansowania świadczeń, pomoc w prowadzeniu gospodarstwa domowego, doradztwo w zakresie pielęgnowania, instruowanie opiekunów nieformalnych, praca z rodziną” – wymienia Piotr Haładus z Promedica24.
Niemiecki system opieki długoterminowej koncentruje się na wspieraniu potrzebujących w ich domach i zapewnieniu seniorom optymalnej opieki w miejscu zamieszkania tzw. „ambulante Pflege”.
W Niemczech istnieje kilka rodzajów wsparcia dla seniorów.
Jedną z nich jest pomoc finansowa w opłacaniu opieki (tzw.Pflegegeld) – bezpośrednia lub z przeznaczeniem np. na prywatne usługi opiekuńcze opiekuńcze. Jej wysokość zależy od stopnia potrzebnej opieki i pielęgnacji i wynosi maksymalnie do 901 euro na miesiąc.
Można też skorzystać z tzw. pakietów pielęgnacyjnych, które polegają na dofinansowaniu do akcesoriów pielęgnacyjnych takich jak wkładki ochronne do łóżek, pieluchomajtki, rękawiczki, środki dezynfekujące etc. Wysokość takiego wsparcia może sięgać do 40 euro miesięcznie.
Seniorzy lub ich rodziny mogą starać sie także o środki na dostosowanie mieszkań do potrzeb osoby nie w pełni sprawnej. Można uzyskać nawet do 4 tys. euro (na rok) z przeznaczeniem tych środków np. na zamontowanie specjalnej windy schodowej, rampy, czy przebudowanie i wyposażenie łazienki w sprzęty ułatwiające funkcjonowanie starszej osobie.
Istnieją też specjalne świadczenia opiekuńcze (tzw plfegesachleistungen) finansowane z ubezpieczenia, przeznaczane na opłacenie pobytu w domach opieki lub domu pod warunkiem, że usługi opiekuńcze sprawuje wyspecjalizowany personel. Są one wyższe niż wsparcie finansowe na opiekę domową.
Podatnicy seniorzy mogą także otrzymać zwrot podatku do 4 tys euro (tzw.Seuervorteil).
Warto dodać, że niemieccy seniorzy 60 proc. świadczeń pielęgnacyjnych realizują w prywatnych firmach.
Wielka Brytania poszukuje opiekunów
W Wielkiej Brytanii opiekun osoby starszej to jeden z najbardziej poszukiwanych zawodów. Już teraz na Wyspach żyje niemal 12 mln osób w wieku 65 lat lub starszych, a szacuje się, że do 2030 roku liczba osób w wieku powyżej 60 lat przekroczy 20 mln! Zapotrzebowanie na opiekunów jest więc bardzo duże, ale każdy z nich, podobnie jak firmy świadczące domowe usługi opiekuńcze na terenie Wielkiej Brytanii musi sprostać odpowiednim regulacjom.
Zadaniem publicznych regulatorów jest monitorowanie jakości usług opiekuńczych oraz dbanie o zachowanie standardów. Praca opiekuna osób starszych wiąże się z dużą odpowiedzialnością, dlatego rodziny w UK bardzo ostrożnie wybierają firmy, które świadczą usługi opiekuńcze. Pomaga im w tym instytucja publiczna Care Quallity Commision, która bardzo wnikliwe weryfikuje jakość świadczonych usług oraz kwalifikacje opiekunów. Praca w zawodzie opiekuna seniorów w Anglii to konieczność zdobycia szeregu kwalifikacji i certyfikatów, przejścia kilkudniowego szkolenia oraz wdrożenia w zasady opieki.
„Praca w opiece w Anglii znacznie różni się od tej wykonywanej w Niemczech, ponieważ Anglicy narzucają szereg procedur, które mają w najwyższym stopniu zapewnić bezpieczeństwo starszej osobie. Stąd funkcja Care Managera, który jako pracownik firmy takiej jak Promedica24, ma za zadanie nie tylko wprowadzić opiekuna na miejsce sprawowania opieki, przeprowadzić wywiad, ale również wesprzeć w sytuacjach kryzysowych. Nagłe sytuacje się zdarzają np. gdy opiekun rozchoruje się, Care Manager ma odpowiednie kwalifikacje, aby przejąć obowiązki opiekuńcze do czasu, gdy ten będzie mógł wrócić do pracy” – mówi Iga Piątkowska z Promedica24.
Wielka Brytania podobnie jak inne kraje Europy odchodzi od opieki instytucjonalnej na rzecz otoczenia potrzebujących opieką w ich własnym środowisku. Opieka nad seniorami w UK opiera się na 2 filarach: domicilary care – czyli opiece godzinowej w domu oraz residental care – czyli popularnych domach opieki. Alternatywą i uzupełnieniem aktualnego systemu opieki jest tzw. live-in care czyli opieka z zamieszkaniem świadczona w domach klientów.
„Aby zostać opiekunem w UK konieczne są umiejętności uwzględniające różne obszary opieki nad seniorem, specyfikę opieki w chorobach otępiennych czy z seniorami niepełnosprawnymi. Opiekunowie przygotowywani do pracy przez profesjonalne agencje zatrudnienia przechodzą specjalistyczne kursy przygotowujące ich do pracy w zawodzie oraz specyfiki pracy w Wielkiej Brytanii. Konieczna jest, również znajomość języka angielskiego i przejście testu językowego który przeprowadza brytyjska szkoła. Obowiązkiem opiekuna jest też cały czas pogłębianie i odświeżanie zdobytej wiedzy poprzez np. cykliczne zdawanie testów internetowych z zakresu opieki” – opowiada Piotr Haładus z Promedica24.
Opiekun osób starszych z doświadczeniem w Anglii jest w pełni wykwalifikowanym przedstawicielem tego zawodu. Posiada nie tylko doświadczenie i wysokie umiejętności językowe, ale zawodowe kwalifikacje, pakiet certyfikatów oraz ważnych referencji od podopiecznych.
Szwedzi wspomagają opiekunów
Szwedzki system opieki nad seniorami uchodzi za jeden z najbardziej przyjaznych i najbardziej rozwiniętych na świecie. Szwedzcy seniorzy mogą liczyć na względnie dobre – zwłaszcza w porównaniu z innymi krajami – zabezpieczenie społeczne, zarówno w wymiarze materialnym jak i opiekuńczymi i wspierającym. „Skandynawski system oparty jest na innych zasadach niż ma to ma miejsce w Polsce, inne też jest nastawienie społeczne. O ile w Polsce wciąż silne jest przywiązanie do opieki świadczonej przez najbliższych członków rodziny (choć trochę się to już zmienia), o tyle w Szwecji od dawna akcentuje się przede wszystkim odpowiedzialność państwa za zapewnienie godnej opieki na starość” – wyjaśnia dr Rafał Bakalarczyk z Instytutu Polityki Społecznej UW.
Nieco większa jest też akceptacja do korzystania z form opieki instytucjonalnej, choć i tam preferowana jest opieka i wsparcie w warunkach domowych. Stosuje się także inne formy wsparcia, które mogą zwiększać szanse uczestniczenia osoby starszej w szerszym otoczeniu lokalnym, np. poprzez usługi transportowe czy różne formy aktywności w ośrodkach dziennych, w których osoby starsze mogą korzystać z rehabilitacji. W opiekę nad seniorami w dużym stopniu angażują się gminy. Ważną cechą szwedzkiego modelu jest uzależnienie dostępu wsparcia od potrzeb, a nie od sytuacji dochodowej. Choć w przypadku zamożniejszych seniorów gminy nieraz stosują współpłatność za otrzymywaną pomoc, jej koszt dla samego seniora jest niewielki.
„Tym co warto podkreślić jest polityka wsparcia rodzin i opiekunów, którzy angażują się w opiekę nad starszą, schorowaną osobą. Szczegółowe zasady pomocy określa się i realizuje lokalnie. Szczególnie popularną, stosowaną w zasadzie powszechnie formom pomocy jest opieka wytchnieniowa. Gdy zaangażowanie w opiekę ze strony bliskiej osoby jest szczególnie wysokie, niektóre gminy zawierają z nią umowy analogiczne do umów z opiekunami zawodowymi i wynagradzają ich wedle przyjętych w danej gminie stawek za opiekę – mówi dr Bakalarczyk. – Warto jednak zwrócić uwagę, że Szwecja poprzez rozwinięty usług oraz rozmaite rozwiązania na rynku pracy (elastyczny czas i miejsce pracy, specjalne uprawnienia urlopowe) zmierza do tego by bliscy osoby niesamodzielnej (w tym najczęściej starszej) nie stawali przez koniecznością całkowitej rezygnacji z życia zawodowego w związku z opieką, leczy by mogli być aktywni na rynku pracy i w życiu społecznym”.