Epilepsja jest jedną z najczęstszych chorób układu nerwowego, która dotyczy 50-70 milionów populacji światowej. Szacuje się, że w Polsce dotyka ona około 400 tysięcy pacjentów, przy czym początek choroby odnotowuje się już w wieku dziecięcym. Jedną z metod leczenia padaczki jest dieta ketogenna. Na czym polega? Jakie produkty są jej podstawą?
Padaczka to choroba charakteryzująca się powtarzającymi się, nadmiernymi, nagłymi i/lub synchronicznymi wyładowaniami komórek nerwowych, które prowadzą do zaburzeń świadomości, upośledzenia funkcji umysłowych i zaburzeń ruchu czy czucia.
Rodzaje i przyczyny epilepsji
Stosując jako kryterium podziału przyczynę choroby, epilepsję można podzielić na padaczkę wtórną, zwaną inaczej objawową i padaczkę idiopatyczną o nieznanej etiologii. Padaczka idiopatyczna dotyka ponad 50% chorych – stwierdza się ją u 6 na 10 pacjentów. Wśród przyczyn epilepsji objawowej wyróżnić można:
- guzy mózgu,
- udary,
- infekcje mózgu i ciężkie urazy głowy,
- wady wrodzone związane z wadami mózgu,
- uszkodzenia mózgu powstałe w wyniku urazów prenatalnych lub okołoporodowych,
- niektóre zespoły genetyczne.
Coraz częściej zwraca się również uwagę na rolę uwarunkowań genetycznych w patogenezie padaczki. Największe ryzyko wystąpienia powyższej choroby odnotowuje się w przypadku bliźniąt jednojajowych i wynosi ono 73%. W przypadku bliźniąt dwujajowych ryzyko jest o ponad połowę niższe. Prawdopodobieństwo, że u potomstwa obojga chorych na epilepsję rodziców padaczka nie rozwinie się, wynosi powyżej 70%.
Padaczka lekooporna – rozpoznanie i leczenie
Leczenie epilepsji, podobnie jak w przypadku większości chorób, obejmuje zarówno metody farmakologiczne, jak i niefarmakologiczne. Pierwsze z nich polegają na stosowaniu leków zmniejszających ryzyko powstania patologicznego wyładowania padaczkowego poprzez zmniejszenie pobudliwości błony komórkowej neuronu. Leczenie niefarmakologiczne dotyczy głównie padaczki lekoopornej, w przebiegu której stosowane leki nie zdają egzaminu. Wśród metod niefarmakologicznych wyróżnia się leczenie chirurgiczne (stosowane zazwyczaj na wczesnym etapie padaczki, związanej z jednostronnym stwardnieniem hipokampa) oraz postępowanie żywieniowe (dieta ketogenna). Więcej o diecie ketogennej przeczytasz na dieta-ketogenna.pl
O padaczce lekoopornej, według Terapeutycznej Grupy Roboczej ILAE, możemy mówić wtedy, gdy nie występuje remisja napadów, pomimo zastosowania dwóch odpowiednio dobranych, dobrze tolerowanych i podawanych w odpowiednich dawkach leków przeciwpadaczkowych, stosowanych w pojedynczej terapii lub skojarzeniu. Opisywana oporność na leczenie dotyka około 20-30% wszystkich pacjentów z epilepsją, a jej efektem jest gorsza jakość życia chorych, zaburzenia funkcji poznawczych i utrata niezależności. Najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie alternatywnej formy leczenia pod postacią diety ketogennej, która w przypadku najmłodszej grupy chorych daje długoterminowe efekty lecznicze. U około 50-80% dzieci stosujących opisywane postępowanie dietetyczne odnotowano zmniejszoną aktywność napadów, zaś u 33% zauważano brak ataków choroby.
Dieta ketogenna – rola żywienia w leczeniu epilepsji
Dieta od dawna była stosowana jako jedna z form leczenia niefarmakologicznego. Już w V wieku p.n.e. Hipokrates zalecał leczenie epilepsji poprzez głodówkę. Pierwsze efekty były widoczne bardzo szybko, jednak nie była to metoda do stosowania na stałe, gdyż doprowadziłaby do wyniszczenia organizmu. W latach dwudziestych XX wieku dr Wilder zaproponował nowe rozwiązanie żywieniowe – dietę ketogenną, która miała odzwierciedlać zmiany biochemiczne zachodzące podczas stosowania głodówki, jednocześnie dostarczając odpowiedniej ilości niezbędnych składników odżywczych. Był to moment, od którego z powodzeniem zaczęto stosować dietę ketogenną jako niefarmakologiczną metodę leczenia padaczki.
Składnikiem pokarmowym, na który w klasycznej diecie ketogennej stawia się największy nacisk, są tłuszcze, stanowiące około 90% energetyczności diety, pozostałe 7% kalorii pochodzi z białka, zaś 3% z węglowodanów. Do głównych źródeł tłuszczu należą:
- jajka,
- awokado,
- tłuste ryby morskie,
- orzechy,
- mięso, oliwa,
- olej rzepakowy,
- masło.
Przy niskiej dostępności węglowodanów dochodzi do adaptacji organizmu, polegającej na przekierowaniu metabolizmu na zwiększone wykorzystanie kwasów tłuszczowych jako głównego substratu energetycznego. W związku z tym zachodzi wzmożona produkcja ciał ketonowych, m.in. acetonu, acetooctanu oraz β-hydroksymaślanu. Ich wyższe stężenie odnotowuje się we krwi oraz w moczu. Organizm przechodzi w stan kwasicy ketonowej, zwanej ketozą. Zwiększona produkcja ciał ketonowych ma działanie przeciwdrgawkowe, którego większą efektywność odnotowuje się u dzieci niż osób dorosłych, w związku z zależnym od wieku spadkiem ekspresji transporterów kwasów monokarboksylowych, ułatwiających przechodzenie ketonów przez barierę krew-mózg.
Za odpowiednią podaż białka w diecie ketogennej odpowiadają ryby, chude mięso drobiowe, jaja oraz nabiał. Źródłem węglowodanów pozostają warzywa i owoce o niskiej zawartości wspomnianego makroskładnika, np.: ogórek, papryka, pomidor, cukinia, seler naciowy, jabłka, truskawki czy cytrusy.
Rodzaje diety ketogennej
Wyróżnia się kilka rodzajów diety ketogennej, z czego najpopularniejsze to:
- klasyczna,
- MCT – oparta o średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe (MCT), które są lepiej przyswajane, gdyż wchłaniają się z jelita bezpośrednio do krwiobiegu,
- mieszana – klasyczna z dodatkiem MCT,
- z dodatkiem NNKT (nienasyconych kwasów tłuszczowych) – mająca na celu zapobieganie podwyższonemu poziomowi cholesterolu.
Niezależnie od wyboru rodzaju diety ketogennej do pacjenta zawsze należy podchodzić indywidualnie. Decyzję o podjęciu tego typu leczenia powinno się podejmować po konsultacji z lekarzem. Zasady diety zaś warto omówić z dietetykiem, dobierając tym samym najlepsze rozwiązanie żywieniowe.
Dieta ketogenna u dzieci
Dieta ketogenna jest stosowana najczęściej u dzieci od 1. do 10. roku życia przez 2-3 lata, pod ścisłą opieką specjalistów. Powinna zawierać stałą liczbę posiłków z precyzyjnie zaplanowaną ilością makroskładników oraz podobną wartością kaloryczną. Po uzyskaniu oczekiwanych efektów, polegających na całkowej kontroli napadów, można powrócić do stosowania standardowej diety, opierającej się o zasady zdrowego odżywiania.
Bibliografia:
- D’Andrea Meira I i wsp.: „Ketogenic Diet and Epilepsy: What We Know So Far” Frontiers in Neuroscience, 2019, 13: 1-8.
- Lipiec O., Setkowicz Z.: „Rola diety w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych”, Wszechświat, 2017, t. 118, nr 1–3.
- Pondel N. i wsp.: „Dieta ketogeniczna – mechanizm działania i perspektywy zastosowania w terapii: dane z badań klinicznych”, Postępy Biochemii 2020, 66 (3).
- Ułamek-Kozioł M. i wsp.: „Ketogenic Diet and Epilepsy”, Nutrients 2019, 11: 1-13.
Więcej na: https://dieta-ketogenna.pl
Informacja prasowa
Źródło: www.zdrowie.pap.pl
Fot.: dreamstime.com