Pomoże oswoić diagnozę, zmotywuje do podjęcia terapii, pokaże, jak właściwie się sobą zaopiekować. Zdaniem ekspertów Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego pielęgniarka realizująca zadania z zakresu edukacji zdrowotnej pomaga usprawnić cały proces diagnostyczno-terapeutyczny. Jej działania są korzystne dla pacjenta, jego rodziny, ośrodka i całego systemu opieki zdrowotnej, ale aby były skuteczne, konieczna jest właściwa edukacja personelu.
Wiedza pacjenta – rola personelu medycznego
Eksperci Sekcji Rytmu Serca PTK zwracają uwagę, że edukacja pacjenta w dziedzinie profilaktyki i terapii należy do obowiązków zawodowych lekarza, pielęgniarki, rehabilitanta, dietetyka, psychologa oraz każdego innego członka personelu medycznego, zajmującego się pacjentem i jego rodziną.
– Obszar edukacji pacjenta to dziedzina złożona i interdyscyplinarna, ponieważ dotyczy wielu różnych obszarów. Obejmuje naukę i wspieranie zachowań prozdrowotnych, przygotowanie do procedur medycznych, a wreszcie postępowanie w trakcie prowadzonej terapii i rehabilitacji oraz samoopiekę pacjencką. W tym obszarze szczególna jest rola pielęgniarek, które krok po kroku wspierają pacjenta i uczą go, jak odnaleźć się i dbać o siebie w nowej dla niego sytuacji – mówi dr hab. n. o zdr. Agnieszka Młynarska, prof. Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, przewodnicząca-elekt Sekcji Prewencji i Epidemiologii PTK, członkini Sekcji Rytmu Serca PTK.
Pielęgniarka – najlepszy nauczyciel
Edukacja zdrowotna to zdaniem prof. Agnieszki Młynarskiej jedna z form opieki nad pacjentem. W ramach działań edukacyjnych pielęgniarka wspiera chorego, przygotowując go do współpracy z personelem ośrodka w procedurach pielęgnowania, leczenia i rehabilitacji, ale także do samopielęgnowania i samoopieki w warunkach domowych.
– Pielęgniarki, realizując zadania z obszaru edukacji zdrowotnej, koncentrują się przede wszystkim na kształtowaniu indywidualnych zachowań zdrowotnych człowieka zdrowego, zagrożonego chorobą lub chorego. Cele edukacji zdrowotnej są więc ukierunkowane na zdrowie, czynniki ryzyka i schorzenia – wyjaśnia prof. Agnieszka Młynarska.
Wsparcie dla pacjenta
Zdaniem pacjentów personel medyczny, w tym przede wszystkim pielęgniarki, stanowi dla chorych nieocenione źródło informacji.
– Kiedy słyszy się od lekarza diagnozę poważnego schorzenia, często następuje reakcja szokowa. Pacjenci nie zawsze wiedzą, na czym dokładnie polega rozpoznana choroba i z czym się wiąże. Co więcej, ograniczony czas konsultacji lekarskich sprawia, że oszołomiony rozpoznaniem pacjent często nie jest w stanie zapytać lekarza o ważne informacje czy wskazówki. Refleksje przychodzą z czasem. Wtedy, podczas kolejnych wizyt w ośrodku czy hospitalizacji to pielęgniarki są osobami, które bezpośrednio wspierają pacjentów na każdym etapie procesu diagnostyczno-terapeutycznego – mówi Karolina Piotrowska, przewodnicząca Stowarzyszenia ICDefibrylatorzy.
Lepsze efekty leczenia
Specjaliści zwracają uwagę, że edukacja pacjenta przynosi wymierne korzyści zarówno w sferze medycznej, jak i społecznej. Wyedukowani pacjenci lepiej radzą sobie z wyzwaniami zdrowotnymi, czują się pewniej i są w stanie osiągać lepsze efekty terapii. Lepiej funkcjonują w rodzinie i społeczeństwie.
– Leczenie pacjenta, który ma świadomość, jak ogromne znaczenie ma regularne przyjmowanie zalecanej terapii, jak ważny jest styl życia (miedzy innymi zdrowa dieta, dostosowana do potrzeb i możliwości organizmu, aktywność fizyczna, regularny tryb życia i zdrowy sen), będzie skuteczniejsze. Edukacja jest zatem bardzo ważnym elementem, który buduje jakość opieki zdrowotnej – uważa prof. Agnieszka Młynarska.
Towarzysz w procesie diagnostyki i terapii
W przypadku pacjentów kardiologicznych opieka pielęgniarska nad pacjentem rozpoczyna się już w momencie rozpoznania choroby.
– Wiele schorzeń kardiologicznych to trudne i wymagające choroby przewlekłe. Przykładem są zaburzenia rytmu serca, takie jak migotanie przedsionków, które nieleczone lub leczone w sposób niewłaściwy mogą skutkować poważnymi powikłaniami, takimi jak udar mózgu. Edukacja ma tu kluczowe znaczenie. Pielęgniarka pomaga pacjentowi po pierwsze oswoić się z diagnozą, przygotować i zmotywować do rozpoczęcia terapii, pomóc wdrożyć nowe nawyki, które poprawią jakość życia z arytmią i pomogą uniknąć groźnych powikłań – tłumaczy prof. Agnieszka Młynarska.
Odpowiedzi na trudne pytania
Karolina Piotrowska zwraca uwagę, że pytań i wątpliwości dotyczących terapii jest tym więcej, im bardziej skomplikowana jest choroba.
– Wielu pacjentów będących członkami naszego stowarzyszenia ma złożone i różnorodne schorzenia, bardzo wymagające w terapii. Są to przede wszystkim arytmie, z powodu których wszczepiono nam urządzenia takie jak kardiowertery-defibrylatory, stymulatory i urządzenia do terapii resynchronizującej. Wielu z nas ma także dodatkowe schorzenia towarzyszące: zaburzenia neurologiczne, metaboliczne, oddechowe. Bywa, że nie jest dla nas jasne, jak postępować na co dzień. Na przykład aktywność fizyczna może być wskazana przy zaburzeniach metabolicznych, ale trzeba uważać na jej nasilenie pod kątem arytmii. Jaka forma ruchu będzie korzystna, a jednocześnie bezpieczna? Podobnych pytań, z którymi zwracamy się do personelu medycznego, jest bardzo wiele – mówi Karolina Piotrowska.
Konieczna edukacja personelu
W procesie diagnostyki i terapii bierze udział nie tylko lekarz, ale cały zespół specjalistów: pielęgniarki, technicy medyczni, fizjoterapeuci i rehabilitanci, psychologowie. Na sukces w leczeniu pacjenta składają się połączone wysiłki każdej ze stron. Eksperci zwracają uwagę, że aby móc skutecznie edukować pacjentów, dobrze przygotowany musi być każdy członek personelu medycznego.
– To do personelu medycznego, w tym przede wszystkim do pielęgniarek, pacjenci kierują pytania o to, jak właściwe postępować w obliczu diagnozy, jak wspierać proces leczenia i jak uniknąć ewentualnych zagrożeń. Dobrym przykładem są pacjenci ze wszczepionymi urządzeniami kardiologicznymi, którzy wiedzą, że pole elektromagnetyczne może potencjalnie wpływać na pracę ich urządzenia, ale chcą wiedzieć szczegółowo, czy bezpieczne jest dla nich korzystanie z kuchenki indukcyjnej, wiertarki, smartfonu. Co z zabiegami kosmetycznymi z wykorzystaniem specjalistycznych urządzeń? Odpowiedzi na te pytania przekładają się na styl życia naszych pacjentów, dlatego wiedza personelu mającego kontakt z chorymi w zakresie zalecanego postępowania jest tak niezwykle istotna. Oprócz interdyscyplinarnych szkoleń odbywających się w ośrodkach, dla pielęgniarek i techników medycznych organizujemy specjalne sesje i warsztaty. W obszarze edukacji z zakresu zaburzeń rytmu serca każdego roku w ramach konferencji Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego organizowane są tradycyjnie sesje Sekcji Pielęgniarstwa i Techniki Medycznej PTK, będące integralną częścią naukowego spotkania środowiska zaburzeń rytmu serca. Spostrzeżenia różnych członków zespołu terapeutycznego dla nas, lekarzy, są bardzo istotne. Pozwalają lepiej dostrzec perspektywę pacjenta i korzystnie wpływają na komunikację i współpracę każdej ze stron całego procesu diagnostyczno-terapeutycznego. Warto doceniać rolę personelu medycznego, w tym pielęgniarek i pielęgniarzy nie tylko w ramach tegorocznych obchodów ustanowionego przez Światową Organizację Zdrowia Roku Pielęgniarek i Położnych – mówi dr hab. n. med. Andrzej Przybylski, prof. Uniwersytetu Rzeszowskiego, przewodniczący Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego.