Coraz więcej osób, w tym dzieci, które pomimo prawidłowej czułości słuchu napotykają na trudności z rozumieniem mowy, zwłaszcza w hałaśliwym otoczeniu, mają problemy z różnicowaniem dźwięków, pamięcią i uwagą słuchową czy lokalizacją źródła dźwięku. Podobne kłopoty świadczą o centralnych zaburzeniach przetwarzania słuchowego, których źródłem mogą być m.in. nieprawidłowości w procesach zachodzących na wyższych piętrach drogi słuchowej. Jedną z zalecanych w takich przypadkach terapii jest Stymulacja Polimodalnej Percepcji Sensorycznej metodą Skarżyńskiego (SPPS). O jej zaletach mówi dr n.o zdr. Natalia Czajka, pedagog specjalny, certyfikowany terapeuta SPPS, kierownik Zakładu Teleaudiologii i Badań Przesiewowych Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu.
SPPS została opracowana z myślą o pacjentach, w tym dzieciach, z trudnościami w zakresie przetwarzania słuchowego, którym towarzyszą inne zaburzenia. Programy wykorzystywane w SPPS przeznaczone są dla sześciu grup, u których zaburzenia przetwarzania słuchowego współwystępują z: opóźnionym rozwojem mowy, dyslalią (zaburzenia mowy spowodowane wadami w ukształtowaniu lub uszkodzeniu peryferyjnych organów artykulacyjnych takich jak wargi, zęby, język czy podniebienie), problemami z koncentracją, trudnościami w czytaniu i pisaniu, jąkaniem, zaburzeniami głosu.
Na czym polega terapia SPPS?
Wykorzystywane w SPPS innowacyjne rozwiązania umożliwiają stymulowanie kilku funkcji jednocześnie. Podczas tej terapii angażowane są różne zmysły (słuch, wzrok, dotyk) – stymulowana jest ich integracja i koordynacja.
SPPS składa się z trzech poziomów, z których jeden trwa 5 lub 15 dni. W przypadku braku poprawy wyników pacjenta każdy poziom może zostać powtórzony. Oddziaływania terapeutyczne obejmują trzy części: słuchanie materiału dźwiękowego przetworzonego przez specjalną przystawkę SPPS, relaksację oraz granie na iPadzie w gry multimedialne oraz psychoedukacyjne.
Słuchanie przetworzonego materiału dźwiękowego na pierwszych dwóch poziomach to tzw. odsłuch bierny. W tym czasie mali pacjenci nie muszą siedzieć bezczynnie – mogą wykonywać zadania plastyczne, manualne, grać w gry, układać klocki czy też podejmować inne aktywności. W kolejnym etapie, jakim jest relaksacja, pacjenci przyjmują wygodną, najlepiej leżącą, pozycję i wsłuchują się w głos lektora i muzykę relaksacyjną. Trzeci etap terapii to udział w grach multimedialnych oraz psychoedukacyjnych. Gry multimedialne, poza pakietem puzzli opierających się głównie na funkcjach wzrokowych, służą ćwiczeniu określonych umiejętności słuchowych, takich jak: różnicowanie natężenia, częstotliwości i czasu trwania dźwięków, pamięć słuchowa, lokalizacja słuchowa i inne.
Innowacyjnym elementem metody jest połączenie stymulacji słuchowej z treningiem psychologicznym. Można bowiem dobrze słyszeć, ale niewłaściwie interpretować pod względem emocjonalnym docierające informacje. Zintegrowanie terapii psychologicznej z treningiem funkcji słuchowych daje o wiele większe możliwości efektywnego oddziaływania na osoby doświadczające trudności z przetwarzaniem słuchowym.
Gry psychoedukacyjne opracowane na potrzeby terapii SPPS podzielone zostały na trzy poziomy. Pierwszy z nich to praca nad emocjami, nauka rozpoznawania emocji u siebie oraz u innych osób, identyfikowania symptomów emocji płynących z ciała, identyfikowania sytuacji wywołujących określone emocje oraz rozpoznawania myśli związanych z taką sytuacją. Kolejny poziom to nauka kontroli swoich myśli – rozpoznawanie błędów w myśleniu, nauka identyfikacji myśli i zmieniania ich na bardziej konstruktywne. Ostatni poziom opiera się na nauce kontroli zachowań w sytuacjach społecznych (wywołujących emocje).
Programowanie terapii SPPS
Schemat pracy w terapii SPPS składa się z kilku etapów. Na początku terapeuta po wykonaniu określonej diagnostyki wprowadza uzyskane dane do tzw. Panelu SPPS, gdzie specjalnie stworzony algorytm dobiera odpowiedni dla danego pacjenta trening, zgodnie z opracowanymi programami terapii. Następnie terapeuta programuje za pomocą wygenerowanego indywidualnie ID pacjenta zestaw SPPS, z którego pacjent korzystać będzie podczas trwania terapii. W skład tego zestawu wchodzą: iPad, słuchawki na przewodnictwo powietrzne i kostne z wbudowanym mikrofonem oraz przystawka SPPS, w której zastosowano szereg modyfikacji dźwięku.
Terapię Stymulacji Polimodalnej Percepcji Sensorycznej metodą Skarżyńskiego pacjent może odbywać w placówce terapeutycznej lub w domu. Decyzję o formie terapii podejmują terapeuci wraz z rodzicami bądź opiekunami pacjenta. Pod uwagę bierze się szereg czynników – od ekonomicznych (pacjenci wypożyczający sprzęt do domu nie muszą codziennie przyjeżdżać do ośrodka na zajęcia), po uwarunkowania indywidualne, tzn. możliwości i trudności danego pacjenta. Przykładowo, dla niektórych osób praca w grupie będzie dodatkowym atutem, dla innych – wręcz przeciwnie.
Analiza wyników testów oceniających centralne procesy przetwarzania słuchowego przeprowadzonych u pacjentów poddanych terapii SPPS wskazuje na jej dużą skuteczność. W zakresie wszystkich mierzonych parametrów osiągnięto istotną statystycznie poprawę, co świadczy o adekwatnym dobraniu materiałów dźwiękowych, parametrów stymulacji oraz ćwiczeń wykorzystywanych w terapii.