Od ponad dekady aplikacje mobilne zmieniają otaczający nas świat. Są one wykorzystywane w biznesie, edukacji, a coraz częściej również w ochronie zdrowia. Zastosowanie w medycynie urządzeń mobilnych, takich jak smartfony, tablety i inne urządzenia bezprzewodowe, najczęściej z wykorzystaniem aplikacji mobilnych, ma nawet swoją nazwę m-zdrowie (z ang. mHealth).
Aplikacje mobilne tworzone dla potrzeb medycznych możemy podzielić na dwie kategorie. Do pierwszej należą aplikacje zdrowotne (Health App), które umożliwiają diagnozowanie i/lub leczenie chorób. Najczęściej korzystają z nich osoby cierpiące na choroby przewlekłe. Drugą kategorię stanowią aplikacje wellness (Wellness App) służące do monitorowania oraz poprawiania ogólnego stanu zdrowia. Użytkownikami mogą być zarówno osoby zdrowe, jak i chore. Aplikacje tej kategorii mają również szerszy zakres działania (mogą służyć do poprawy kondycji fizycznej, psychicznej, zmiany złych nawyków itp.)
Dla kogo aplikacje mobilne?
Użytkownikami aplikacji mobilnych stosowanych w medycynie są specjaliści, pacjenci oraz instytucje. Ci pierwsi wykorzystują aplikacje do poprawienia wydajności pracy, automatyzacji pewnych procesów czy łatwiejszego kontaktu z pacjentami i innymi specjalistami. Przykładem takich aplikacji mogą być narzędzia do wystawiania e-recept, przeprowadzania wirtualnych konsultacji czy tworzenia dokumentacji medycznej.
Z aplikacji mobilnych korzystają również administratorzy placówek zdrowia w celu usprawniania pracy placówki oraz podniesienia standardu pracy i obsługi pacjentów. Przykładem takich rozwiązań mogą być chociażby aplikacje do rejestracji wizyt lekarskich czy rozwiązania mobilne przypominające pacjentom o terminach wizyt, zabiegów czy badań.
Największą grupą beneficjentów medycznych aplikacji mobilnych są jednak sami pacjenci. Nierzadko stosują oni rozwiązania samodzielnie, bez wsparcia wykwalifikowanego personelu, ponieważ większość aplikacji jest bezpłatna i ogólnodostępna. Obecnie największą liczbę aplikacji mobilnych związanych ze zdrowiem możemy znaleźć na platformach Google Play oraz App Store i to właśnie stamtąd pacjenci pobierają aplikacje i instalują na swoich urządzeniach mobilnych.
Aplikacje mobilne w otorynolaryngologii
Z aplikacji mobilnych korzystają osoby z różnymi problemami zdrowotnymi, m.in. diabetycy, pacjenci kardiologiczni, jak również osoby z problemami otorynolaryngologicznymi. Specjaliści z Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu już od kilku lat wdrażają do praktyki klinicznej ogólnodostępne aplikacje mobilne, jak również opracowują własne, dostosowane do potrzeb pacjentów. Poniżej prezentujemy przykładowe aplikacje, z których korzystają specjaliści oraz pacjenci IFPS.
Aplikacje mobilne dla osób z szumami usznymi to narzędzie codziennego wsparcia oraz jeden ze sposobów na zmniejszenie uciążliwości szumów usznych. Działanie tych aplikacji oparte jest o różne mechanizmy, m.in. zasady terapii poznawczo-behawioralnej, edukację czy terapię dźwiękiem. Przykładem jest aplikacja ReSound Tinnitus Relief, której zadaniem jest dostarczenie sygnałów akustycznych do przeprowadzania treningów dźwiękowych oraz wsparcie użytkownika w otaczaniu się dźwiękami i unikaniu ciszy.
Aplikacja została wyposażona w bibliotekę 33 dźwięków podzielonych na 3 kategorie:
- środowisko – odgłosy natury (szum morza, ptaki) oraz życia codziennego (ruch uliczny, pracująca zmywarka);
- muzyka – elementy muzyki relaksacyjnej;
- dźwięki terapeutyczne – klasycznie wykorzystywane w terapii szumów usznych (szum biały, różowy, fioletowy, brązowy).
Dodatkowo w aplikacji znajduje się zestaw ćwiczeń do medytacji i relaksacji oraz panel z informacjami na temat szumów usznych.
Aplikacje mobilne dla osób z ubytkiem słuchu można podzielić na trzy wiodące kategorie:
- Aplikacje do diagnostyki. To narzędzia, które umożliwiają samodzielne wykonanie przesiewowego badania słuchu. Działanie zaimplementowanych w aplikacjach testów najczęściej oparte jest o mechanizm standardowych badań słuchu wykonywanych w gabinetach lekarskich (audiometria tonalna). Przykładem takiej aplikacji może być e-badanie oraz aplikacja uSound. W przypadku korzystania z takich rozwiązań należy jednak pamiętać, że uzyskane wyniki w większości przypadków są tylko orientacyjne. Na ich wiarygodność wpływa nie tylko „jakość” aplikacji, lecz także poziom hałasu w trakcie wykonywania badania, jakość użytych słuchawek oraz zrozumienie polecenia badania i obsługi aplikacji przez użytkownika.
- Aplikacje do rehabilitacji mają wspierać pacjenta w codziennej rehabilitacji oraz wykonywaniu ćwiczeń. Aplikacje do rehabilitacji słuchu stosują zwłaszcza nowi użytkownicy urządzeń wspomagających słyszenie w celu poprawienia funkcji słuchowych i możliwości percepcji dźwięków.
- Aplikacje do obsługi aparatów słuchowych są w większości tworzone przez producentów aparatów oraz implantów słuchowych, które mają ułatwić użytkownikowi obsługę urządzeń i zmianę parametrów odbioru dźwięków. Roz-wiązania te często umożliwiają również kontakt z protetykiem słuchu oraz zdalną sesję dopasowania protezy. Przykładem takich aplikacji jest: ReSound Smart, myPhonak czy Oticon ON.
Aplikacje mobilne dla osób z zaburzeniami węchu mają z założenia ułatwiać osobom z zaburzeniami węchu wykonywanie codziennych treningów zapachowych. Głównym zadaniem tych aplikacji jest codzienne przypominanie pacjentowi o treningach, nawigowanie w kolejnych ćwiczeniach oraz śledzenie postępów terapii. Przykładem takiej aplikacji jest SmellSense – Smell Training.
W ostatnim czasie specjaliści z IFPS we współpracy z firmą GNP Magnusson w ramach grantu naukowego stworzyli aplikację webową (dostępną również na urządzenia mobilne), która umożliwia samodzielne wykonanie przesiewowego testu węchu i/lub smaku. Pacjent za pomocą aplikacji może zamówić kopertowe testy węchu i/lub smaku i wykonać badanie w dowolnym miejscu. To rozwiązanie pozwala na wyeliminowanie konieczności dojazdu pacjentów do placówek medycznych i kontakt z osobami trzecimi, co jest szczególnie istotne w przypadku badań u osób z chorobami zakaźnymi. Ważne, że pacjent może wykonać test bez obecności wykwalifikowanego personelu, a wynik otrzymuje natychmiast po zakończeniu badania. Więcej informacji dotyczących tego rozwiązania można znaleźć na stronie www.zbadajsmakiwech.pl
Jak wybrać odpowiednią i bezpieczną aplikację
Według danych z 2019 roku zawartych w specjalnym raporcie opublikowanym w czasopiśmie „Otwarty System Ochrony Zdrowia” na najpopularniejszych platformach dostępnych było 318 000 aplikacji mobilnych związanych ze zdrowiem i medycyną. Obszerny katalog aplikacji daje możliwość wyboru rozwiązania najbardziej odpowiadającego naszym potrzebom, ale jednocześnie stawia użytkownika przed podjęciem decyzji, którą aplikacje wybrać. Nierzadko stanowi to problem, zwłaszcza dla nowych użytkowników, którzy jeszcze nie poznali swoich potrzeb lub nie mieli styczności z rozwiązaniami mHealth. Jeżeli aplikacja nie została polecona przez specjalistę i zdecydujemy się samodzielnie poszukać mobilnego wsparcia, warto zwrócić uwagę na poniższe aspekty, aby korzystanie z aplikacji było przyjemne i bezpieczne.
Na jakim urządzeniu będę korzystać z aplikacji?
Pierwsze pytanie, na jakie należy odpowiedzieć, to: jaki system operacyjny ma urządzenie, na którym chcę zainstalować aplikację? Użytkownicy urządzeń z systemem Android (np. Samsung, Xiaomi) powinni szukać aplikacji mobilnych na platformie Google Play, natomiast użytkownicy sprzętu z systemem IOS (iPhone) na platformie App Store.
Kto jest twórcą aplikacji?
Przed zainstalowaniem aplikacji warto sprawdzić, kto jest jej twórcą oraz jak oceniają ją inni użytkownicy. Coraz częściej w proces tworzenia aplikacji oprócz sztabu programistów angażowani są również specjaliści, którzy czuwają nad zawartością merytoryczną i jej funkcjonalnością. Taka informacja zawarta w opisie powinna zwrócić naszą uwagę, gdyż może świadczyć o wysokim poziomie oferowanych usług oraz bezpieczeństwie w trakcie korzystania.
Kto będzie korzystać z aplikacji?
Jeżeli szukamy aplikacji dla siebie, wybieramy narzędzie najbardziej intuicyjne w obsłudze oraz zawierające ważne dla nas funkcje (np. kalendarz czy monitor postępów). Jeżeli jednak z aplikacji będzie korzystać osoba starsza (lub niemająca na co dzień styczności z urządzeniami mobilnymi) bądź dziecko, należy wziąć pod uwagę ich możliwości percepcyjne oraz manualne. W przypadku osób starszych i nowych użytkowników urządzeń mobilnych na początek najlepiej sprawdzą się aplikacje, których działanie jest zautomatyzowane, a obsługa maksymalnie uproszczona. W przypadku dzieci dostępne są aplikacje opracowane specjalnie z myślą o tej grupie użytkowników. Ich obsługa oparta jest najczęściej na instrukcjach obrazkowych oraz dźwiękowych dzięki czemu mogą z nich korzystać również dzieci niepotrafiące jeszcze czytać. Dodatkowo dostępne są również aplikacje, których działanie oparte jest na grze, ale w rzeczywistości są narzędziami do rehabilitacji lub oceny słyszenia.
Jakie dane gromadzi aplikacja i do jakich funkcji telefonu wymaga dostępu?
Przed zainstalowaniem aplikacji warto sprawdzić w jej opisie, jakie dane będzie o nas gromadzić, kto będzie mieć do nich dostęp oraz w jaki sposób będą one przetwarzane. Ważna jest również informacja, do kogo można się zgłosić, gdy chcemy usunąć swoje dane (jeżeli są gromadzone). Jeżeli którakolwiek z tych informacji wzbudzi w nas wątpliwości, warto rozważyć instalację innej aplikacji posiadającej podobne funkcje czy przeznaczenie. Podobnie należy postąpić w sytuacji, gdy aplikacja podczas instalacji wymaga od nas dostępu do różnych funkcji urządzenia, na które jest instalowana. O ile dostęp do mikrofonu w przypadku aplikacji do oceny słuchu nie jest niczym zaskakującym, o tyle udostępnianie książki kontaktów lub galerii zdjęć czy multimediów powinno zwiększyć naszą czujność.
Korzystanie z medycznych aplikacji zdrowotnych może przynieść wiele korzyści i sprawnie wspomóc proces leczenia. Należy jednak pamiętać, że aplikacje mobilne nie mogą zastąpić wizyty u specjalisty ani być sposobem na samodiagnozowanie. Brak jednolitych standardów walidacji sprawia, że trudno ocenić zawartość dostępnych aplikacji pod względem zgodności z wiedzą medyczną czy prawdziwości informacji umieszczonych przez producenta. Podczas korzystania z medycznych aplikacji mobilnych należy również pamiętać o podstawowych zasadach bezpieczeństwa cyfrowego. Jeżeli aplikacja gromadzi dane osobowe lub medyczne, ważne jest dokładne zapoznanie się z polityką bezpieczeństwa oraz formą gromadzenia i przetwarzania pozyskiwanych danych.