Dziecko z niedosłuchem powinno zostać zaopatrzone w aparaty słuchowe przed szóstym miesiącem życia. Daje mu to szansę na rozwój umiejętności słuchowych, a co za tym idzie – na rozwój mowy i różnego rodzaju sprawności potrzebnych do dobrego funkcjonowania w rodzinie, a w przyszłości – w społeczeństwie.
Przed zaopatrzeniem najmłodszych pacjentów w aparaty słuchowe w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu (IFPS) przeprowadza się odpowiednią do wieku, pogłębioną diagnostykę. Każde ucho jest oceniane odrębnie. Najpierw wykonuje się badanie słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu, a następnie audiometrię tonalną i behawioralną audiometrię obserwacyjną w szerokim zakresie częstotliwości (250–4000 Hz). Badania audiometryczne pokazują, na jakie najcichsze dźwięki dziecko reaguje. Badania te są nieinwazyjne i bezbolesne.
- badanie słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu pozwala wykryć uszkodzenie słuchu w obszarze ucha środkowego, ślimaka, nerwu słuchowego oraz pnia mózgu,
- audiometria tonalna, to metoda badania słuchu, dzięki której można określić rodzaj niedosłuchu (odbiorczy lub przewodzeniowy) oraz głębokość niedosłuchu, czyli stopień ubytku słuchu w zależności od częstotliwości dźwięku,
- behawioralna audiometria obserwacyjna to badanie polegające na obserwacji mimowolnych reakcji dziecka na dźwięki podawane przez specjalną słuchawkę. Wykonywane jest u dzieci poniżej trzeciego roku życia.
Na podstawie wyników badań dzieciom dobiera się aparaty słuchowe. Na tym etapie ważna jest świadomość rodziców i specjalistów dotycząca dostępnych rozwiązań i możliwości zastosowania konkretnych urządzeń wspomagających słyszenie. Klasyczne zauszne aparaty słuchowe, wykorzystujące powietrzne przewodnictwo dźwięku, są odpowiednie dla dzieci z niedosłuchem odbiorczym. Z kolei w przypadku niedosłuchu przewodzeniowego lub mieszanego, spowodowanego przez wady w obrębie ucha zewnętrznego lub środkowego, dzieci wyposaża się w aparaty wykorzystujące kostne przewodnictwo dźwięku, zamontowane na elastycznych opaskach.
Najistotniejszym elementem w procesie doboru aparatów słuchowych jest prawidłowe ustawienie urządzeń oraz możliwość oceny ich skuteczności. U dorosłych pacjentów wyniki badań audiometrycznych oraz ankiet jednoznacznie określają stopień zadowolenia z zastosowanej protezy słuchowej, a także efektywność i skuteczność aparatu. Natomiast dziecko nie jest w stanie samo określić, czy aparat słuchowy jest dobrze ustawiony i czy działa prawidłowo. Dlatego w przypadku najmłodszych pacjentów konieczne jest przeprowadzenie procesu oceny – zarówno rozwoju słuchowego dziecka, jak również skuteczności zastosowanych protez słuchowych, w którego skład wchodzą: audiometria obserwacyjna oraz badania ankietowe.
U dziecka zaopatrzonego w aparaty słuchowe (po 4–6 miesiącach ich użytkowania) ponownie wykonuje się audiometrię obserwacyjną. Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, że badanie audiometryczne jest badaniem orientacyjnym, ponieważ dziecko z różnych powodów może nie zareagować na dany dźwięk, choć go słyszy. Nie zawsze też w dniu przeprowadzania diagnostyki maluszek jest w najlepszej formie, poza tym zachowanie dziecka w warunkach laboratoryjnych może być inne niż w warunkach domowych. Z tych powodów diagnoza audiologiczna powinna być uzupełniona odpowiednio przygotowanymi i sprawdzonymi badaniami ankietowymi, dzięki którym rodzice czy opiekunowie są włączeni w proces oceny skuteczności protez słuchowych jako osoby pozostające najbliżej dziecka i najlepiej je znające. Dopiero przy połączeniu obu metod ocena jest wiarygodna.
Kwestionariuszy przeznaczonych do oceny rozwoju słuchowego po zastosowaniu aparatów słuchowych czy wszczepieniu implantów u małych dzieci jest niewiele. W Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu stosowany jest tzw. kwestionariusz LittlEARS. To przetłumaczona na język polski i zatwierdzona w Zakładzie Implantów i Percepcji Słuchowej IFPS ankieta, dzięki której można ocenić poszczególne umiejętności słuchowe dziecka, m.in.: rozpoznawanie odbieranych dźwięków, różnicowanie dźwięków (np. długi – krótki, głośny – cichy, niski – wysoki) czy lokalizację źródła dźwięku (umiejętność wskazania, z której strony pochodzi dźwięk). Składa się ona z 35 pytań, na które rodzice odpowiadają, wybierając jedną z dwóch odpowiedzi: „tak” lub „nie”.
U dzieci poniżej 24. miesiąca życia wypełnienie przez rodziców lub opiekunów dziecka kwestionariusza LittlEARS jest nieodłącznym elementem procesu oceny rozwoju słuchu i korzyści z zastosowanych urządzeń. Rzetelne odpowiedzi na pytania kwestionariuszowe pomagają m.in. ustalić, jaki jest wiek słuchowy dziecka (z każdym miesiącem życia pojawiają się u dziecka określone reakcje słuchowe) i jakie jest opóźnienie rozwoju słuchowego badanego dziecka z niedosłuchem w porównaniu z dziećmi prawidłowo słyszącymi. Wypełniana okresowo ankieta LittlEARS umożliwia też monitorowanie postępów dzieci korzystających z protez słuchowych, co jest bardzo istotne, ponieważ brak postępów lub opóźnienie rozwoju słuchowego mogą wskazywać na nieodpowiednie ustawienie aparatów lub nieprawidłowy przebieg rehabilitacji słuchowej.
Opracowanie: Aleksandra Mankiewicz-Malinowska
Tekst powstał na podstawie artykułu: Zastosowanie aparatów słuchowych u dzieci z umiarkowanym niedosłuchem, poniżej drugiego roku życia, Katarzyna B. Cywka, Anna Sztabnicka, Piotr H. Skarżyński, artykuł ukazał się w tomie 3/2019 czasopisma „Nowa Audiofonologia”.
Fot. Słyszę / http://slysze.inz.waw.pl