Zaburzenia głosu to problem przede wszystkim ludzi dorosłych, jednak mogą one pojawić się także u dzieci. Niepokój rodziców budzi najczęściej długo utrzymująca się chrypka. Jakie mogą być jej przyczyny, wyjaśnia dr n. med. Elżbieta Włodarczyk, specjalista audiologii, foniatrii i logopedii, kierownik Kliniki Rehabilitacji Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu.
Chrypka u dorosłych może być objawem niebezpiecznych chorób. Czy dotyczy to także dzieci?
Chrypka u osoby dorosłej niezwiązana z przeziębieniem i utrzymująca się dłużej niż dwa tygodnie zawsze wymaga konsultacji lekarskiej. Może być pierwszym objawem raka krtani i dlatego nie należy zwlekać z wizytą u specjalisty. Chrypka u dzieci jest na ogół konsekwencją nieprawidłowej techniki emisji głosu. Początkowo obserwujemy w krtani jedynie obrzęk fałdów głosowych – mówimy wtedy o dysfonii dziecięcej, czyli dziecięcych zaburzeniach głosu. Potem mogą pojawić się guzki głosowe, czyli łagodne „zgrubienia” w jednej drugiej lub jednej trzeciej fałdów głosowych. U noworodków chrapliwy głos może też być oznaką wrodzonych wad rozwojowych krtani, ale zwykle towarzyszą mu wtedy zaburzenia oddychania. Jednak najczęściej w przypadku chrypki kilkulatka mamy do czynienia z guzkami głosowymi.
Guzki głosowe kojarzą się z osobami pracującymi głosem, śpiewakami czy nauczycielami. Skąd więc taki problem u dzieci?
Rzeczywiście, utrwaliła się opinia, że guzki, nazywane często „śpiewaczymi”, to dolegliwość osób, które nadużywają swojego głosu. Tymczasem występują one dość często także u dzieci (nieco częściej u chłopców niż u dziewczynek), zwłaszcza głośnych, bardzo ekspresyjnych, gadatliwych. Często dzieci te mają rodzeństwo, z którym się przekrzykują, ale nie jest to regułą. Początkowo guzki głosowe mają charakter zmian obrzękowych. Kiedy zatem dziecko mówi ciszej, delikatniej, guzki częściowo lub całkowicie zanikają, by pojawić się ponownie po wzmożonym wysiłku głosowym. Kiedy dziecko mówi głośno albo krzyczy, robi to z nadmiernym napięciem mięśni krtani i szyi, fałdy głosowe, zamiast delikatnie się zwierać, uderzają silnie o siebie i tam – w najbardziej eksponowanym miejscu pojawia się obrzęk. Zmiany te zwykle zanikają podczas dojrzewania.
Utrzymującej się chrypki u dziecka nie należy zatem lekceważyć…
Wprawdzie zaburzenia głosu u dzieci zwykle nie są spowodowane poważnymi przyczynami, lepiej jednak sprawdzić, co jest powodem ochrypniętego głosu. Lekarz może to zrobić, wykonując dość proste badanie przy użyciu giętkiego fiberoskopu. Podczas tego badania wprowadza się kamerę przez nos, nosogardło, gardło aż do krtani, dzięki czemu można obejrzeć fałdy głosowe na ekranie monitora. Na tej podstawie specjalista może postawić diagnozę, a w razie potrzeby udzielić wskazówek dotyczących dalszego postępowania.
Jakie są możliwości leczenia guzków głosowych u dzieci?
Przez pięć – dziesięć dni stosuje się leczenie przeciwobrzękowe i przeciwzapalne, co w przypadku krtani oznacza inhalację z zastosowaniem sterydu i jonoforezę wapniową. Zabiegi te dają zwykle dobry efekt. Guzki zmniejszają się, głos staje się lepszy. Ta poprawa nie jest jednak przeważnie trwała. Jeśli mały „krzykacz” nadal forsuje swój narząd głosu, wcześniej czy później obrzęki pojawią się ponownie i chrypka powróci. Kilkulatki nie zawsze współpracują podczas takich za biegów, dlatego w tej grupie wiekowej raczej zalecamy higienę głosu, wyciszanie dziecka. Pacjentom nieco starszym proponujemy zabiegi fizykoterapii, często połączone z rehabilitacją głosu, która opiera się na terapii manualnej krtani. To specjalne ćwiczenia i masaże krtani – poprzez ucisk chrząstek zmieniamy napięcie mięśni krtani, powodujemy lepsze zwarcie fałdów głosowych, przez co tworzenie głosu jest bardziej fizjologiczne. Ażeby efekty leczenia nie poszły na marne, zaleca się także terapię logopedyczną, która ma na celu wypracowanie prawidłowej emisji głosu.
Czy chrypka to powód, aby sprawdzić słuch?
W przypadku dzieci z zaburzeniami głosu zawsze badamy również słuch, by wykluczyć audiogenne podłoże obserwowanych dolegliwości. Słuch obwodowy jest na ogół prawidłowy. Duża grupa małych pacjentów ma jednak zaburzenia percepcji słuchowej, czyli ośrodkowe zaburzenia słuchu. Dzieci te mają problem z różnicowaniem dźwięków pod względem ich częstotliwości, czasu trwania, przede wszystkim jednak nie różnicują natężenia dźwięków. W takiej sytuacji bardzo pomocne jest wprowadzenie specjalnego treningu słuchowego opracowanego z myślą o dzieciach z zaburzeniami głosu.
Czy dzieci, u których tworzą się guzki głosowe, mogą mieć problem z nimi także w wieku dorosłym?
Nie. Guzków wieku dziecięcego nie należy traktować jako złej wróżby. Chociaż, jeśli z małego „krzykacza” wyrośnie duży „krzykacz”, czyli osoba, która nie umie w sposób prawidłowy używać swojego głosu i niedbająca o jego higienę, może on mieć kłopot z guzkami głosowymi.
Rozmawiała: Jolanta Chyłkiewicz