Wśród krajów UE Polska ma jeden z najniższych współczynników testowania na HIV na 1 000 mieszkańców. Co roku pod kątem tego zakażenia bada się tylko ok. 1 % populacji, co jak podają eksperci może mieć wpływ na rosnącą liczbę nowych przypadków HIV[i]. Z okazji Światowego Dnia AIDS, obchodzonego 1 grudnia, eksperci przypominają, że wczesne wykrycie wirusa i wdrożenie odpowiedniego leczenia pozwala osobie seropozytywnej dożyć podobnego wieku jak przeciętnie w populacji. Takie działanie stanowi istotny element profilaktyki i pozwala minimalizować ryzyko zakażenia innych osób.
Rok 2022 rekordowy pod względem ilości dodatnich wyników HIV
Z danych globalnych wynika, że na świecie wzrasta dostępność terapii antyretrowirusowych, co przekłada się na zmniejszenie liczby zgonów związanych z AIDS o 68% od szczytu w 2004 r.[ii] Jak podają eksperci pacjenci prawidłowo i systematycznie leczeni przez co najmniej 6 miesięcy nie stanowią zagrożenia dla innych osób.
– Mówimy tu o zasadzie niewykrywalny = niezakaźny. Oznacza to, że pacjent dobrze leczony ma szansę na osiągniecie supresji wirusa, czyli niewykrywalnego poziomu wirusa we krwi i nie zakaża innych osób drogą seksualną – wyjaśnia prof. Alicja Wiercińska-Drapało, kierownik Kliniki Chorób Zakaźnych, Tropikalnych i Hepatologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny i dodaje – Obecnie dysponujemy szerokim wachlarzem terapii, które możemy dostosować do indywidualnych potrzeb pacjentów i dzięki temu skutecznie ich leczyć i utrzymać w terapii. Pojawiające się innowacje jak np. niedawno wprowadzona dwulekowa terapia iniekcyjna ograniczająca liczbę i częstotliwość podań leku do kilku razy w roku, są kolejnym krokiem w stronę uelastycznienia schematów leczenia antyretrowirusowego. Jednak nawet najlepsze leki nie pomogą, jeżeli nie będziemy promować testowania HIV wśród osób aktywnych seksualnie, a zakażenie HIV będzie wykrywane w późnym stadium, często już z ciężkimi objawami upośledzenia odporności, czyli w stadium AIDS. Wczesne wykrycie wirusa HIV umożliwia szybsze wdrożenie leczenia i mniej konsekwencji zdrowotnych zarówno dla pacjentów, jak i dla całej populacji.
Niestety, z dostępnych badań kwestionariuszowych wynika, że w Polsce przynajmniej raz w życiu test na HIV zrobiło tylko 9 % Polaków[iii].
– Tak mały odsetek wykonywanych testów zwiększa ryzyko transmisji zakażenia przez osoby nieświadome swojego statusu serologicznego. Ten rok już zaliczamy do rekordowych z liczbą 1 910 nowo wykrytych zakażeń tylko do końca października, w porównaniu do 1 173 w całym 2021 r. – mówi dr n. społ. Magdalena Ankiersztejn – Bartczak, prezeska Fundacji Edukacji Społecznej.
Przyczyny tej sytuacji upatruje się głównie w regresie społecznej wiedzy nt. HIV
– Ludzie nie wiedzą jakie są drogi zakażenia, nie przyjmują do wiadomości, że dominującą drogą zakażenia są kontakty seksualne, także heteroseksualne. Z drugiej strony wiele osób myśli, że problem ich w ogóle nie dotyczy. A tak naprawdę wchodząc w każdy nowy związek powinniśmy zrobić test – mówi dr n. społ. Magdalena Ankiersztejn – Bartczak i podkreśla – Lepiej go wykonać i poznać swój status serologiczny, niż żyć z HIV i nie wiedzieć.
Współcześnie bowiem HIV to nie wyrok i nie oznacza, jak to było w przeszłości garści tabletek. Standardem jest terapia jednotabletkowa dwu lub trzylekowa[iv], a od ponad pół roku mamy również terapie długodziałające pozwalające uwolnić się od codziennego reżimu lekowego.
– Dążymy do tego by HIV jak najmniej ograniczał codzienne funkcjonowanie osób seropozytywnych. Dostęp do różnych leków pozwala dobrać rodzaj i formę terapii odpowiednią dla pacjenta i jego sposobu życia – mówi dr n. społ. Magdalena Ankiersztejn – Bartczak – Wśród osób objętych terapią antyretrowirusową są takie, które dużo podróżują, często zmieniają strefy czasowe. Jest również grupa, która boi się, że codzienne przyjmowanie leków zwiększa ryzyko, że ktoś odkryje ich status.
Każdy przypadek jest inny, na szczęście o tę różnorodność można zadbać i dzięki postępowi medycyny dostosować terapie również do psychospołecznych potrzeb pacjentów.
Jak podkreślają jednak eksperci w parze z dostępem do innowacyjnych terapii HIV musi iść odpowiednia edukacja i zwiększona skala przeprowadzanych testów, bez tego nie zatrzymamy epidemii zakażeń.
[i] Marta Niedźwiedzka-Stadnik, Ewa Nowakowska-Radziwonka, Magdalena Rosińska, Anna Marzec-Bogusławska, TREND BADAŃ ANTY-HIV W POLSCE W PORÓWNANIU Z OKRESEM PANDEMII COVID-19, PRZEGL EPIDEMIOL 2022;76(2): 255-266
[ii] UNAIDS.org, https://www.unaids.org/sites/default/files/media_asset/UNAIDS_FactSheet_en.pdf, (dostęp: listopad 2022)
[iii] Marta Niedźwiedzka-Stadnik, Ewa Nowakowska-Radziwonka, Magdalena Rosińska, Anna Marzec-Bogusławska, TREND BADAŃ ANTY-HIV W POLSCE W PORÓWNANIU Z OKRESEM PANDEMII COVID-19, PRZEGL EPIDEMIOL 2022;76(2): 255-266
[iv] Rekomendacje PTN AIDS 2022, http://www.ptnaids.pl/images/pliki/zalecenia_2022_internet_OK.pdf (dostęp: lipiec 2022 r.)