Nowoczesne leczenie nowotworów nie istnieje bez najnowocześniejszych badań genetycznych – to główny wniosek z posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Profilaktyki Nowotworowej „RAK STOP”. Podczas posiedzenia nowo powołana Koalicja Diagnostyczno-Kliniczna przedstawiła „4 priorytety dla szybkiej diagnostyki w onkologii” wraz z rozwiązaniami, które spotkały się z poparciem posłów oraz zostaną przekazane Ministerstwu Zdrowia.
Od wielu miesięcy trwa debata publiczna z udziałem organizacji pacjentów, lekarzy oraz specjalistów, która wskazuje, że potencjał diagnostyki molekularnej w Polsce jest wciąż niewykorzystany. Wykonywanie badań genetycznych w onkologii niezmiennie napotyka na problemy organizacyjne i systemowe. Z tego powodu nade wszystko cierpią pacjenci, którzy nie mogą skorzystać z refundowanych dziś terapii personalizowanych. Podczas posiedzenia zespołu niejednokrotnie podkreślano, że brak szerokiego dostępu do zróżnicowanych metod diagnostyki genetycznej uniemożliwia skuteczne leczenie osób dotkniętych chorobami nowotworowymi. Z kolei terapie celowane, dzięki swej większej skuteczności, w swej istocie zmniejszają nakłady finansowe na leczenie onkologiczne. Warunkiem jest jednak finansowanie badań genetycznych, dobór odpowiedniej metodologii badań molekularnych oraz jak najwcześniejsze wykonanie tych badań.
Potrzeba finansowania diagnostyki
Klinicyści obecni na posiedzeniu powtarzali, że wraz z rozwojem terapii przeciwnowotworowych oraz personalizacją leczenia, niezbędnym elementem postawienia właściwego rozpoznania oraz zaplanowaniem ścieżki terapeutycznej pacjentów jest zapewnienie dostępu do odpowiedniej diagnostyki molekularnej. Jest to kluczowe w procesie tworzenia najskuteczniejszego schematu leczenia dla pacjentów onkologicznych.
– Personalizacja leczenia onkologicznego w ostatnich latach przyczyniła się do ogromnego postępu w onkologii. Brak decyzji o finansowaniu diagnostyki genomowej powoduje, że polscy pacjenci nie mają szansy być beneficjentem tego postępu. Dotyczy to chociażby pacjentek z rakiem jajnika i badań HRD, które nie są obecnie finansowane ze środków publicznych, a mamy dla tych chorych dostępne skuteczne, refundowane leczenie – przekazał parlamentarzystom prof. Mariusz Bidziński, konsultant krajowy w dziedzinie ginekologii onkologicznej, kierownik Kliniki Ginekologii Onkologicznej w Narodowym Instytucie Onkologii im. Marii Skłodowskiej Curie – Państwowym Instytucie Badawczym, przedstawiciel Koalicji Diagnostyczno-Klinicznej.
Eksperci odnieśli się też do konieczności zwiększenia dostępu do badań NGS z grupy kompleksowego profilowania genomowego (CGP). Chodzi głównie o pacjentów z nowotworami jajnika i płuca. We wrześniu 2023 r. stosowny wniosek o włączenie do koszyka świadczeń gwarantowanych świadczenia CGP w ww. wskazaniach uzyskał pozytywną opinię Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT), w pierwszej kolejności dla pacjentów z rakiem płuca (jako podstawowej przyczyny zgonu u kobiet i mężczyzn) oraz u pacjentów z nowotworami jajnika, jajowodu lub otrzewnej z powodu braku dostępu do leczenie personalizowanego. Produkt diagnostyczny CGP w dalszej kolejności oczekuje na kwalifikację przez Ministerstwo Zdrowia.
Zbędne hospitalizacje obciążają system
Eksperci zwrócili uwagę, że poza samą potrzebą zwiększania dostępu do nowoczesnych technologii badań molekularnych kluczowa jest również ich organizacja. Aktualnie na przykład, aby rozliczyć badanie NGS z krwi u chorego z rakiem piersi czy trzustki, trzeba go hospitalizować. Przepisy prawa, nie pozwalają dziś na rozliczenie takiej optymalnej formy badania w trybie ambulatoryjnym. Proces ten nie tylko jest kosztowny ze względu na hospitalizacje, ale wydłuża również czas oczekiwania na wynik, a tym samym często również czas do podania leczenia. Wiąże się to z wykonywaniem zbędnych hospitalizacji, zwielokrotnionymi kosztami na powielane badania genetyczne czy też zwiększonymi kosztami związanymi z zastosowaniem wcześniej terapii, która nie była optymalna dla pacjenta. Ponadto zbędne hospitalizacje wydłużają czas oczekiwania na przyjęcie do szpitala innych pacjentów onkologicznych.
– Rozumiemy punkt widzenia płatnika publicznego, dlatego proponujemy proste, lecz kompleksowe rozwiązanie – drobną zmianę Zarządzenia Prezesa NFZ. Dzięki niej rozliczone będą mogły być badania NGS, wykonywane z krwi, pobranej w szpitalu, w warunkach ambulatoryjnych, nie tylko w trakcie hospitalizacji – dodał Michał Chrobot, prezes Polskiego Towarzystwa Koderów Medycznych.
Eksperci przygotowali gotowe opracowanie, które jest propozycją zmiany Zarządzenia NFZ. Podczas posiedzenia przedstawiciel resortu zdrowia poprosił o jego udostępnienie.
Ustalić ścieżkę diagnostyczną pacjenta
– Kluczowe jest stworzenie optymalnych, interdyscyplinarnych algorytmów diagnostyczno-klinicznych i adaptacja ich do systemu, w jakim się poruszamy. Jednym słowem, potrzeba zbudowania ścieżki współpracy pomiędzy lekarzem klinicystą, patomorfologiem a diagnostą molekularnym i genetykiem. Stworzenie algorytmu powinno prowadzić do optymalizacji i skrócenia procesu diagnostycznego. Takie zalecenia powinny być umiejscowione w specjalnym akcie prawnym – podkreślała mgr Renata Buda z Koalicji Diagnostyczno-Onkologicznej podczas posiedzenia.
Konieczność zapewnienia profesjonalnych kadr dla genetyki klinicznej i poradnictwa genetycznego staje się kluczowym wyzwaniem w kontekście dalszego rozwoju diagnostyki molekularnej. Dostęp do wykwalifikowanych specjalistów w tych dziedzinach jest niezbędny, aby zapewnić kompleksową opiekę pacjentom oraz właściwe interpretowanie wyników badań genetycznych. Ponadto, inwestycje w rozwój kadry medycznej w obszarze genetyki klinicznej są fundamentalne dla efektywnego wprowadzenia personalizowanej opieki onkologicznej w Polsce.
Rozwiązania do wdrożenia na już
Podczas posiedzenia zaprezentowano 4 priorytety dla szybkiej diagnostyki w onkologii, czyli rozwiązania opracowane przez Koalicję Diagnostyczno-Kliniczną. Zaproponowane rozwiązania zostały skonsultowane ze środowiskiem klinicystów, patomorfologów, diagnostów molekularnych oraz genetyków i są niejako „gotowcem dla decydentów” – podsumowaniem trwającej od miesięcy dyskusji. Eksperci podkreślają, że każdy z postulatów jest możliwy do szybkiego wdrożenia.
Dokument został poparty przez grono posłów, w tym m.in. przewodniczącą Zespołu profilaktyki nowotworowej „RAK STOP” Katarzynę Piekarską czy przewodniczącego Zespołu ds. onkologii Marka Hoka.
Poniższe postulaty mają zostać przekazane do Ministerstwa Zdrowia.
1. Finansowanie i wprowadzenie do koszyka świadczeń kompleksowego profilowania genomowego.
2. Konieczność ustalenia „ścieżki pacjenta” w interdyscyplinarnej współpracy Klinicysta-Patomorfolog-Diagnosta molekularny-Genetyk.
3. Finansowanie badań genetycznych w AOS – ograniczenie zbędnych hospitalizacji.
4. Konieczność zapewnienia profesjonalnych kadr dla genetyki klinicznej i poradnictwa genetycznego.
***
Koalicja Diagnostyczno-Kliniczna na rzecz diagnostyki i optymalizacji leczenia nowotworów kobiecych (KDK) jest się interdyscyplinarnym ciałem zrzeszającym stowarzyszenia, fundacje, instytuty naukowe i inne instytucje zaangażowane w diagnozowanie oraz leczenie nowotworów. Koalicja ma na celu opracowanie algorytmów optymalizacji diagnostyki i terapii nowotworów kobiecych oraz przygotowanie się na nowe wyzwania, jakie stawia postęp nauki. Obecnie swój udział w pracach Koalicji potwierdzili: Polskie Towarzystwo Ginekologii Onkologicznej (inicjator Koalicji), Polskie Towarzystwo Patologów, Polskie Towarzystwo Genetyki Człowieka, Polskie Towarzystwo Onkologiczne, Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej, Stowarzyszenie Kobiet Onkologii Polskiej RAKMISJA, IFIC Polska, Polska Koalicja Medycyny Personalizowanej, Polskie Towarzystwo Koderów Medycznych, Instytut Zdrowia Uczelni Łazarskiego, Narodowy Instytut Onkologii Narodowy im. Marii Skłodowskiej-Curie, Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie, Dolnośląskie Centrum Onkologii Pulmonologii i Hematologii i Świętokrzyskie Centrum Onkologii.
Foto: Katarzyna Kwaczyńska/Kancelaria Sejmu