Dwie najczęstsze przepukliny u dzieci to przepuklina pachwinowa i pępkowa. Ta druga jest zazwyczaj bezbolesna i niegroźna. Często zamyka się sama, bez leczenia. Jednak uwypuklenie w okolicy pępka to zmartwienie, z jakim muszą zmierzyć się świeżo upieczeni rodzice.
Dr n. med. Katarzyna Bałaż, specjalista chirurgii dziecięcej, rozwiewa wątpliwości oraz obala mity o przepuklinie pępkowej. W kręgu jej szczególnych zainteresowań jest chirurgia ogólna, urologia dziecięca, chirurgia noworodka i chirurgia małoinwazyjna. Wiedzę i doświadczenie zdobyła w Klinice Chirurgii Dziecięcej i Transplantacji Narządów Instytutu „Pomnik – Centrum zdrowia Dziecka” w Warszawie. W codziennej pracy bardzo ważne jest dla niej zorganizowanie opieki okołooperacyjnej tak, żeby stres związany z operacją był zredukowany do minimum, a powrót pacjenta do domu był możliwie szybki, m.in. dzięki stosowaniu założeń protokołu ERAS (Enhanced Recovery After Surgery).
Czy przepuklina pępkowa może sama zniknąć?
U około 90% dzieci przepuklina pępkowa zamyka się samoistnie w pierwszych latach życia. Jest ona wynikiem tego, co dzieje się w życiu płodowym: na początku ciąży narządy jamy brzusznej płodu rozwijają się szybciej niż jama brzuszna i nie mieszczą się w niej. Przez pierścień pępkowy wydostają się na zewnątrz na jakiś czas. Później znowu przemieszczają się do brzucha, a pierścień pępkowy zamyka się stopniowo. Dlatego chirurdzy zazwyczaj nie kwalifikują niemowląt do operacji przepukliny. Nie oznacza to jednak, że nie należy zgłosić się na konsultację lekarską, gdy zauważymy u dziecka uwypuklenie w okolicy pępka. Jest to dobry moment, aby lekarz zbadał dziecko i uspokoił rodzica, że z ich maleństwem nie dzieje się nic złego. Gdy stwierdzimy przepuklinę, możemy zastosować leczenie w postaci plastrowania pierścienia pępkowego. Polega ono na tym, że odprowadzamy zawartość przepukliny do brzucha i zabezpieczamy ją plastrem. Taka metoda może przyspieszyć zamknięcie przepukliny.
Czy do powstania przepukliny pępkowej prowadzi nieprawidłowe podwiązanie pępowiny po porodzie?
Nieprawidłowe podwiązanie pępowiny nie ma związku z wystąpieniem przepukliny. Przepuklina pępkowa to wada wrodzona związana z niezamknięciem się pierścienia pępkowego. Przy podwiązywaniu pępowiny zamykane są naczynia krwionośne, które w życiu płodowym były potrzebne do prawidłowego rozwoju płodu. Naczynia te przechodzą przez pierścień pępkowy, ale nie mają związku z rozwojem przepukliny. Zamykanie się pierścienia pępkowego zachodzi w życiu płodowym, lecz u części dzieci także po urodzeniu, szczególnie u dzieci urodzonych przedwcześnie.
Jakie są objawy przepukliny pępkowej? Czy dziecko odczuwa dolegliwości bólowe?
Najczęstszym objawem przepukliny jest uwypuklenie w okolicy pępka. U starszych dzieci jest ona zazwyczaj widoczna, gdy dziecko stoi lub napina mięśnie brzucha w trakcie codziennych aktywności, kiedy płacze, kaszle lub wypróżnia się. Bardzo rzadko mogą temu towarzyszyć dolegliwości bólowe.
Jakie są powikłania przepukliny pępkowej?
Jednym z rzadkich powikłań jest tzw. uwięźnięcie jelita w worku przepuklinowym, polegające na tym, że przez przepuklinę wchodzi jelito, które nie może cofnąć się do brzucha. Dochodzi do ucisku na naczynia krwionośne jelita, przez co traci ono dopływ krwi i może dojść do jego martwicy. W takiej sytuacji dziecko wymaga pilnego leczenia operacyjnego. Przepuklina pępkowa może także stanowić defekt kosmetyczny. Należy dodać, że u dziewczynek przepuklinę należy zaopatrzyć przed okresem ciąży, ponieważ w jej trakcie może dojść do powiększenia przepukliny poprzez rozciągnięcie powłok jamy brzusznej.
Czy przepuklina pępkowa może się zmniejszyć lub zwiększyć?
Każda sytuacja, która zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej, powoduje, że przepuklina jest bardziej widoczna. U maluchów może być to płacz, napinanie brzuszka przy wypróżnieniu się, a u dzieci starszych – rozpoczęcie chodzenia. Przepuklina może być mniej widoczna, gdy dziecko np. śpi lub leży spokojnie.
Czy przepuklina pępkowa jest zawsze widoczna od razu po porodzie?
Nie zawsze. U większości dzieci przepuklinę pępkową widać po porodzie. Jednak u niektórych może pojawić się w kolejnych miesiącach życia, w szczególności, kiedy zaczynają się kolki. Wtedy dzieci mają wzdęty brzuch, bardziej go napinają przy oddawaniu gazów lub wypróżnianiu się.
Jak wygląda leczenie przepukliny pępkowej?
Diagnostyka przepukliny pępkowej zazwyczaj kończy się na samej konsultacji i badaniu fizykalnym dziecka. W niektórych przypadkach warto także wykonać badanie USG jamy brzusznej, w szczególności gdy podejrzewamy inne wady. Leczenie operacyjne uzależnione jest od wieku dziecka i występujących objawów. U noworodków i niemowlaków czekamy, czy przepuklina nie zamknie się sama. Zamykanie przepukliny pępkowej można przyspieszyć poprzez jej plastrowanie, o czym wspomniałam wcześniej. Jeśli dziecko jest starsze i przepuklina utrzymuje się do wieku przedszkolnego, wtedy proponujemy pacjentom leczenie operacyjne. Operacja konieczna jest także, gdy u dziecka występują objawy uwięźnięcia jelita. Operację przepukliny pępkowej przeprowadzamy w znieczuleniu ogólnym. Leczenia w trybie jednodniowym ma wiele zalet – jedną z nich jest ograniczenie stresu dziecka związane ze zmianą otoczenia. W naszym szpitalu rodzic obecny jest na bloku operacyjnym do momentu zaśnięcia dziecka, a także po jego wybudzeniu na sali pooperacyjnej. Po kilku dniach od operacji zapraszamy pacjenta na konsultację w celu sprawdzenia, czy rany dobrze się goją. Najczęściej przy takich operacjach szwy, których używamy, są wchłaniane – nie trzeba ich zdejmować.
We wczesnym okresie po operacji należy zmniejszyć aktywność fizyczną dziecka, czyli ograniczyć np. skakanie na trampolinie, długie spacery czy wycieczki rowerowe, po to, aby mięśnie miały szansę prawidłowo się zrosnąć. Dziecko może wrócić do przedszkola kilka dni po operacji. Powrót do pełnej aktywności fizycznej następuje po około miesiącu od operacji – należy jednak pamiętać, że dzieci szybciej zdrowieją niż dorośli. Czasami już na drugi dzień chcą „szaleć”, dlatego rodzice muszą być czujni i przestrzegać zaleceń lekarskich.
Czy przepuklina może się odnawiać?
Każda operacja przepukliny obarczona jest ryzykiem, że pojawi się ponownie. Jeśli tak się dzieje, ma to miejsce najczęściej w niedługim czasie po operacji. Dlatego ważne jest, żeby ograniczyć większy wysiłek fizyczny bezpośrednio po operacji, żeby tkanki miały szansę zrosnąć się prawidłowo.
Foto: pixabay.com; materiały prasowe