Stwardnienie rozsiane (SM) często kojarzone jest z niepełnosprawnością fizyczną. Ale osoby z SM mogą doświadczać także objawów, które są trudne do dostrzeżenia przez otoczenie, a często wpływają znacząco na życie. Podobnie jak w przebiegu innych schorzeń neurodegeneracyjnych, konsekwencją postępu choroby mogą być zaburzenia funkcji poznawczych.
Szacuje się, że problem ten, w różnym nasileniu i stopniu, dotyczy od 40 do 70% osób z SM, a nawet umiarkowane zaburzenia funkcji poznawczych mają wpływ na jakość życia i produktywność chorych. Każdy może dbać o to, by funkcje poznawcze zachować w jak najlepszej sprawności. Takie działania są szczególne ważne u osób z SM. Chcąc wspierać osoby z SM i ich bliskich, Fundacja StwardnienieRozsiane.info opublikowała pierwszy z serii 4 poradników „Poznaj S(wój) M(ózg)” pt. „Czym są funkcje poznawcze?”.
Zaburzenia funkcji poznawczych dotyczą lub będą dotyczyły większości ludzi. To konsekwencja starzenia się organizmu i stopniowej utraty neuronów korowych. Można je obserwować jako kłopoty z pamięcią, funkcjami analitycznymi i kontrolnymi, pogarszającą się zdolnością adaptacji do nowych warunków, sytuacji i wyzwań. Niestety, w przypadkach chorób neurodegeneracyjnych czy zwyrodnieniowych mózgu, jak np. choroba Alzheimera, zmiany te przebiegają znacznie silniej i dotkliwie wpływają na jakość życia chorego.
Mogą one dotyczyć też osób młodszych, doświadczających różnego rodzaju zaburzeń i chorób psychicznych, a także zaburzeń neurorozwojowych. Zmiany te nie zawsze mają charakter trwały, a prawidłowe leczenie może przywrócić prawidłowe funkcjonowanie.
Zaburzenia funkcji poznawczych w przebiegu SM
Stwardnienie rozsiane to choroba, w przebiegu której dochodzi do uszkodzenia osłonek mielinowych neuronów, a w konsekwencji do utraty komórek nerwowych. Choroba atakuje różne obszary w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. W zależności od lokalizacji uszkodzeń chory może doświadczać zaburzeń czuciowych, ruchowych, równowagi, nastroju oraz zaburzeń poznawczych. Te ostatnie wywołane są głównie uszkodzeniami w korze mózgowej i obszarach podkorowych. Zmiany w obszarach korowych mogą wiązać się z problemami z pamięcią, zdolnością do przewidywania, planowania, uwagą, przetwarzaniem złożonych informacji i danych, wnioskowaniem, formułowaniem myśli, rozumieniem wypowiedzi czy mową.
Jak podkreśla w poradniku „Czym są funkcje poznawcze?” jego autor, prof. Wojciech Glac, neurobiolog z Uniwersytetu Gdańskiego, „obszary mózgu odpowiedzialne za funkcje poznawcze mogą relatywnie łatwo tworzyć nowe szlaki i wzmacniać inne połączenia, dzięki czemu do pewnego stopnia mogą zapewnić utrzymanie zdolności poznawczych pomimo zmian chorobowych. Potencjał plastyczności nie jest jednak nieograniczony i w końcu pod wpływem silnych zmian lub uszkodzeń w obrębie kluczowych obszarów czy szlaków, może dojść do znacznego upośledzenia lub utraty funkcji poznawczych”.
Jak zachować swoje „JA?”
Chociaż stwardnienie rozsiane pozostaje nieuleczalną chorobą, coraz lepiej radzimy sobie z jej skutkami. Dostępny i refundowany w Polsce wachlarz wysokoefektywnych leków, pozwalających na znaczne ograniczenie postępu SM, w tym hamowanie zaniku zdolności poznawczych lub ich poprawę, pozwala dziś wielu chorym aktywnie żyć, bez konieczności rezygnowania z pasji czy pracy. Tematem pomijanym w debacie publicznej pozostają jednak wciąż zaburzenia funkcji poznawczych, a to przecież one stanowią w dużej mierze o tym, kim jesteśmy.
– Rozmawiając z osobami z SM i ich bliskimi, widzimy, jak niezaopiekowanym i nieznanym szeroko tematem pozostają zaburzenia funkcji poznawczych w przebiegu stwardnienia rozsianego. Mamy nadzieję, że przygotowywane we współpracy ze specjalistami w dziedzinie neurobiologii, dietetyki klinicznej, fizjoterapii, psychologii i psychoterapii poradniki przybliżą czytelnikowi problem zaburzeń funkcji poznawczych i pokażą, że pomimo choroby możemy wpływać na własne zdrowie. Nasze poradniki to nie tylko teoria. Ich autorzy w sposób obrazowy pokazują, że codzienne wybory, tj. stosowanie się do zaleceń lekarskich, dieta, aktywność fizyczna, praca z myślami i emocjami mogą nam szkodzić lub wspierać ciało i psychikę, a tym samym w pewnym stopniu wpływać na przebieg choroby, jaką jest stwardnienie rozsiane – wskazuje Monika Łada, prezes Fundacji StwardnienieRozsiane.info.
Pierwszy z serii 4 poradników Poznaj S(wój) M(ózg) jest już dostępny, a prace nad kolejnymi trwają. Temat zaburzeń funkcji poznawczych jest szeroko obecny w agendzie 5. Ogólnopolskiej Konferencji „SM – i co z tego?”, organizowanej przez Fundację StwardnienieRozsiane.info w Gdańsku, w dniach 18-19 maja 2024 roku. Udział w konferencji jest bezpłatny, a jedynym warunkiem uczestnictwa w wydarzeniu jest wcześniejsza rejestracja poprzez stronę internetową www.smicoztego.pl. Podczas konferencji zaprezentowany zostanie również drugi z serii poradników.