Moderator: prof. Jolanta Walusiak-Skorupa
Uczestnicy: prof. Andrzej Fal, dr n. med. Jakub Gierczyński, Jarosław Leśniewski, dr n. przyr. Andrzej Mądrala, prof. Jarosław Pinkas, Maciej Ratajczak, prof. Gertruda Uścińska
Opracowanie: prof. Jolanta Walusiak-Skorupa, Beata Rorant
System ochrony zdrowia pracujących w Polsce, oparty na świadczeniach realizowanych przez służbę medycyny pracy, obejmuje opieką niemal 17,2 mln pracowników, u których rocznie wykonuje się ponad 5 mln obowiązkowych badań profilaktycznych do celów określonych w Kodeksie pracy.
W chwili obecnej kluczowe problemy obszaru działania służby medycyny pracy obejmują następujące zjawiska:
• opieka profilaktyczna nad pracownikami w Polsce sprowadza się najczęściej do przeprowadzania bardzo ograniczonych badań profilaktycznych, wymuszonych przepisami zawartymi w Kodeksie pracy;
• służba medycyny pracy pomimo szerokiego wachlarza zadań do niej przypisanych nie realizuje ich wszystkich ze względu na brak źródeł finansowania, większość pracodawców finansuje jedynie działania obligatoryjne;
• zakres wstępnych i okresowych badań profilaktycznych nie jest ukierunkowany na kompleksową ocenę stanu zdrowia, ale na ocenę tych układów i narządów, które są krytyczne dla występujących w pracy zagrożeń;
• zmiany demograficzne, choroby cywilizacyjne oraz tzw. dług zdrowotny po pandemii COVID-19 powodują, że wprowadzenie działań wzmacniających zdrowie pracowników staje się konieczne.
W związku z powyższym celem panelu było określenie optymalnego podejścia do ochrony zdrowia pracujących z uwzględnieniem przedstawicieli wszystkich uczestników systemu i wskazanie kierunków koniecznych zmian.
Omówiono oczekiwania nowoczesnego pracodawcy, korzyści z inwestycji w zdrowie pracownika oraz przykłady podejmowanych inicjatyw przez środowiska pracodawców, jakimi są powstałe w ostatnim czasie raporty:
• „Zawodowo zaszczepieni”, w którym Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej z udziałem profesjonalistów medycznych wypracowali stosowne rekomendacje w zakresie szczepień pracowniczych z podziałem na poszczególne grupy zawodowe w celu odbudowania zaufania do wartości szczepień, poprawienia wyszczepialności wśród pracowników, w tym zarówno pracowników medycznych, jak również innych grup zawodowych.
• „Profilaktyka zdrowotna w systemie ochrony zdrowia”, który zawiera przegląd aktualnie realizowanej profilaktyki w systemie ochrony zdrowia oraz rekomendacje dotyczące poprawy wykorzystania profilaktyki i wczesnej diagnostyki w celu zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli, co w dłuższej perspektywie czasowej zapewne przełoży się na sprawne funkcjonowanie i rozwój naszego państwa.
W przygotowanym dokumencie starano się znaleźć odpowiedź na pytanie: co zrobić, abyśmy jako społeczeństwo żyli jak najdłużej i w dobrym zdrowiu, w jaki sposób państwo powinno pomagać nam w dbaniu o nasze zdrowie oraz jak najlepiej realizować działania profilaktyczne i wczesną diagnostykę.
Główne rekomendacje powyższych raportów obejmują dwa rodzaje działań:
• profilaktyka zdrowotna i wczesna diagnostyka jako inwestycja w podnoszenie efektywności systemu ochrony zdrowia, z uwzględnieniem takich elementów jak:
– koordynacja opieki profilaktycznej;
– zwiększenie dostępu (porządkowanie ruchu pacjentów, dodatkowy motywacyjny system finansowania, rozwój informatyzacji);
– wytyczenie efektywnych ścieżek pacjenta od badań przesiewowych poprzez diagnozę i zapoczątkowanie procesu terapeutycznego;
• systemowa profilaktyka chorób zakaźnych realizowana na każdym etapie życia obywatela, zgodnie ze wskazaniami klinicznymi i stopniem ryzyka epidemiologicznego, w tym:
– rozszerzenie dostępu do szczepień dla dorosłych, przede wszystkim pracowników szczególnie narażonych na zakażenie;
– wprowadzanie rozwiązań systemowych skracających ścieżkę pacjenta do szczepień i upraszczających realizację szczepień;
– wykorzystanie narzędzi i metod digitalowych do budowy świadomości i stymulowania zachowań prozdrowotnych (wykorzystanie doświadczeń akcji szczepień przeciwko COVID-19).
• wykorzystanie potencjału lekarzy medycyny pracy w systemie wdrażania programów profilaktycznych, w tym szczepień ochronnych.
Przedstawiciele Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Pracy wskazali na korzyści płynące z dobrej współpracy z pracodawcą i służbą medycyny pracy w ramach realizowanych zadań, a prezes ZUS omówiła koszty dla systemu ubezpieczeń związane z niezdolnością do pracy pracowników oraz korzyści z inwestycji w zdrowie pracownika. Wskazano także na niewykorzystane możliwości systemu opieki profilaktycznej nad pracownikami i konieczność włączenia do tego systemu zadań związanych z profilaktyką, wsparciem rehabilitacji zawodowej i powrotów do pracy oraz edukacją pracowników w zakresie zachowań prozdrowotnych.
Zdaniem ekspertów biorących udział w dyskusji zmiany organizacji obszaru medycyny pracy pozwalające na optymalne wykorzystanie badań profilaktycznych pracowników przeprowadzanych do celów Kodeksu pracy powinny obejmować:
• wystandaryzowanie badań lekarskich;
• poszerzenie zakresu badania, np. o ocenę podstawowych badań laboratoryjnych;
• nadanie uprawnień lekarzom medycyny pracy do prowadzenia ukierunkowanych działań, takich jak skierowanie pacjenta do poradni specjalistycznej lub na dodatkowe badania diagnostyczne;
• opracowanie i wdrożenie do systemu opieki profilaktycznej nad pracownikami działań profilaktycznych;
• ustalenie finansowania ze środków publicznych badań przesiewowych w taki sposób, by nie obciążać całością kosztów pracodawców;
• stworzenie systemu zachęt finansowych dla pracodawców zainteresowanych inwestowaniem w zdrowie pracowników;
• czynne włączanie w badania profilaktyczne elementów programów prozdrowotnych finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia/Ministerstwo Zdrowia oraz stworzenie możliwości bezpośredniego kierowania pacjentów do poradni specjalistycznych finansowanych przez NFZ.
Umożliwienie lekarzom specjalistom medycyny pracy realizacji programu profilaktycznego finansowanego ze środków publicznych byłoby znakomitą okazją do wczesnego wykrywania chorób oraz wdrażania działań profilaktycznych i przyczyniłoby się do zmniejszenia absencji chorobowej, a w dalszej perspektywie – przedwczesnej utraty zdolności do pracy;
• dalsza praca nad stworzeniem nowoczesnego systemu opieki profilaktycznej nad pracownikami w Polsce – współdziałanie środowisk: służby medycyny pracy, pracodawców, ekspertów ds. zdrowia publicznego, ubezpieczeń społecznych i przedstawicieli Ministerstwa Zdrowia oraz Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej;
• zwiększenie jakości opieki profilaktycznej nad pracownikami, np. przez wdrożenie systemu dobrej praktyki, tak by określone zadania były rzeczywiście realizowane przez podstawowe jednostki służby medycyny pracy.
W podsumowaniu należy stwierdzić, że optymalny i nowoczesny system ochrony zdrowia pracujących powinien:
• być oparty na ścisłej współpracy wszystkich uczestników systemu;
• być ukierunkowany nie tylko na aspekty zdrowia związane z pracą i prewencję wypadków przy pracy, lecz także na wszystkie aspekty zdrowia pracownika, a więc m.in. wczesne wykrywanie chorób, promocję zdrowia, profilaktykę chorób cywilizacyjnych, chorób pośrednio związanych z pracą o przyczynach wieloczynnikowych, w tym związanych z czynnikami narażenia czy uciążliwościami środowiska pracy i działania wspierające zdrowe i aktywne starzenie się oraz rehabilitację medyczną, doradztwo zawodowe;
• obejmować działania realizowane w ramach programów zdrowia publicznego w zakresie wykrywania powszechnie występujących chorób cywilizacyjnych;
• stanowić integralną część systemu ochrony zdrowia i współpracować z pozostałymi jego elementami.
Link do nagrania:
Dzień 1., kanał 4. – czas rozpoczęcia: 3:18:48